Erken Seçimler Ne Kadar Erken?

1980 askeri darbesinden sonra yapılan ilk seçim olan 1983 genel seçimlerinde Turgut Özal’ın genel başkanlığını yaptığı Anavatan Partisi aldığı % 45,1 oyla tek başına hükümet kuracak çoğunluğa erişmişti. 1987 seçimlerinde ANAP oy kaybetse de tek başına iktidarını devam ettirebildi. 1980 öncesi siyasi yasaklı liderlerin siyaset sahnesine tekrar dahil olması ve giderek ağırlaşan ekonomik koşullar 1989’dan sonra ANAP iktidarına güç kaybettirmeye başladı. Yerel seçimlerden üçüncü parti olarak çıkabilen ANAP, altı yıldır başbakanlık görevini yürüten Özal'ın cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından bir lider değişimi de yaşadı. Özal’dan sonra Yıldırım Akbulut’un oturduğu başbakanlık koltuğuna iki yıl sonra  Mesut Yılmaz oturdu. Süregelen güç kaybı ve ekonomideki giderek artan sıkıntılar ise yeni lidere sahip iktidar partisini normal tarihinden 13 ay önce yapılacak bir erken seçimin kararını almaya itti. 

1991 genel seçimleri ANAP’ın sekiz yıldır tek başına yürüttüğü iktidarı sonlandıran seçim olarak tarihe geçti. Geçen seçimlere göre  % 12,3 oranında oy kaybeden ANAP muhalefete geçerken seçimden birinci çıkan DYP ve üçüncü çıkan SHP Türkiye’nin 1980 darbesinden sonraki ilk koalisyon hükümetini kurdu.

Türkiye 16 Nisan 2017’deki Anayasa Değişikliği Referandumuyla tarihi bir karar verdi ve yönetim sistemi olarak parlamenter sistem yerine cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini tercih etti. Bu sistem Türkiye’nin kuruluşundan bu yana uygulanan parlamenter sistemi yerine başbakanlık makamının ortadan kaldırıldığı ve halk tarafından yetkili bir cumhurbaşkanının seçildiği bir sistemi getiriyordu. Referandumda anayasa değişikliklerin kabul edilmesinin ardından da yeni sistemin uygulamaya geçmesi için normalde Ekim 2019’da yapılması gereken genel seçimler yaklaşık 16 ay öncesine çekildi. Milletvekili ve cumhurbaşkanlarının seçiminin beraber yapıldığı 24 Haziran genel seçimlerinde Kasım 2015 seçimlerine göre yaklaşık %7 oy kaybeden AK Parti birinci çıktı. Eski sistemde cumhurbaşkanı makamında oturan Recep Tayyip Erdoğan ise ilk turda oyların %52,5’ini alarak yeni sistemin ilk cumhurbaşkanı seçildi. 

Türkiye yakın tarihinin en önemli seçimlerinden olan 2002 seçimlerine Türkiye DSP-MHP-ANAP koalisyon hükümetiyle girmişti. 1999 seçimleriyle görev başına gelen bu hükümet döneminde 17 Ağustos 1999 depremi ve 2001 ekonomik krizi gibi Türkiye tarihine geçen olaylar yaşandı.  Süregelen ekonomik darboğazdan çıkmak için de halk arasında çok da popüler olmayan ekonomik tedbirler 2001’in ortasından itibaren uygulamaya kondu. 2002 yılının başlarında başbakan koltuğundaki Bülent Ecevit’in rahatsızlanması üzerine DSP’de dönen tartışmaların partinin bölünmesiyle sonuçlanması ve akabinde koalisyon ortağı MHP Genel Başkanı Bahçeli’nin erken seçim talebi 3 Kasım’da Türkiye’nin normal süresinden 17 ay önce sandığa gittiği bir erken seçimle sonuçlandı. Seçimin sonuçları ise  meclisteki partiler için bir yıkım oldu. Koalisyonu oluşturan partilerin toplamda yaklaşık % 39 oranında oy kaybettiği seçimde % 10 ülke barajı nedeniyle meclise sadece AK Parti ve CHP girebildi. Koalisyon hükümetleriyle geçen 1990lar da yerini AK Parti’nin tek başına hükümetler kurduğu 2000’lere bıraktı. 

1995 seçimlerinden sonra Türkiye siyasal açıdan istikrarsız bir döneme giriş yaptı. Seçimlerden %21’lik oy oranıyla birinci çıkan Refah Partisi seçim ertesinde hükümeti kuramazken ANAP ve DYP’nin kurduğu koalisyon da uzun ömürlü olmadı. Refah Partisi ve DYP’nin kurduğu REFAHYOL koalisyonu ise bir yılın ardından yakın tarihimize 28 Şubat süreci olarak geçen ve 28 Şubat 1997’de irticayla mücadele için alınan MGK kararları sonrasındaki gelişmeler sonucunda dağıldı. Sonrasında Haziran 1997’de kurulan ANAP, DSP ve Demokrat Türkiye Partisi (DTP) koalisyonu dışarıdan CHP’nin de desteğiyle güvenoyu aldı ve 18 ay boyunca ömrünü sürdürdü. Fakat hükümeti dışarıdan destekleyen CHP’nin talebi doğrultusunda normalde Aralık 2000’de yapılması gereken genel seçimler 20 ay önceye alınarak yerel seçimlerle birleştirildi. Temmuz 1998’de alınan bu erken seçim kararı da suların durulmasına yetmedi. 1998’in sonlarında patlayan Türkbank skandalıyla kabine üyelerinin karıştığı ihalede yolsuzluk iddiaları seçimlere 3 ay kala hükümetin düşmesiyle sonuçlandı. Bu olay sonrası Bülent Ecevit’in başbakanlığında kurulan azınlık hükümeti ülkeyi 18 Nisan 1999 seçimlerine taşıdı. Türkiye’nin bu karmaşık 3,5 yılına noktayı koyan 1999 seçimlerinden DYP, ANAP ve Refah Partisi’nin kapatılmasıyla yerine kurulan Fazilet Partisi oy kayıplarıyla çıkarken DSP ve MHP oylarını arttırarak yeni dönemin hükümet kuran partileri oldular. 

7 Haziran 2015 genel seçimlerinin ertesinde 13 yıl aradan sonra ilk kez tek bir partinin hükümet kuramayacağı bir meclis aritmetiği ortaya çıktı. Seçimlerden %41 oy oranıyla birinci çıkan AK Parti’nin genel başkanı Ahmet Davutoğlu’nun koalisyon hükümeti kurulması için diğer partilerle yaptığı görüşmeler ise olumlu sonuçlanmadı. TBMM Başkanlık Divanı seçiminin ardından 45 gün içinde Bakanlar Kurulu’nun kurulamaması nedeniyle yürülükteki anayasanın 116. maddesinin verdiği yetkiyle Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan seçimlerin yenilenmesi kararını aldı. Böylece normal süresinden 42 ay önce yapılan 1 Kasım 2015 seçimleri Türkiye tarihinin en erken seçimi olarak kayıtlara geçti. Seçim sonucunda ise oy oranını %8,6 artıran AK Parti bir kez daha tek başına hükümet kuracak çoğunluğa erişti.