Türkiye'nin OECD "Daha İyi Yaşam Endeksi" Performansı

OECD Daha İyi Yaşam Girişimi (OECD Better Life Initiative) insanların ve ülkelerin refahını arttıran unsurları ve tüm ülkeler için genel refahı artırmak için ne gibi adımlar atılabileceği üzerine çalışıyor. Toplumsal ilerleme ve refah düzeyini ölçerken OECD, yalnızca ekonomik göstergelere değil, bireylerin ve hane halklarının çeşitli deneyimlerine ve yaşam koşullarına da odaklanıyor.

Bu konuda yapılan araştırmalar ‘’How’s Life?’’ isimli raporlarda ve Daha İyi Yaşam Endeksi’nde bir araya getiriliyor. Daha İyi Yaşam Endeksi, 11 ayrı kriterde 41 ülkede ‘’iyi yaşam’’ seviyelerini ölçüyor. Endekste kullanılan veriler ise OECD veri sisteminde yer alan en güncel verilerden oluşuyor.

Endeks maddi yaşam koşulları başlığı altında konut, gelir durumu ve istihdam; yaşam kalitesi başlığı altında ise toplum, eğitim, çevre, yönetim, sağlık, yaşam memnuniyeti, güvenlik ve iş-yaşam dengesi kriterlerini belirli göstergeler üzerinden ölçümlüyor.

Daha İyi Yaşam Endeksi’nde yer alan bütün kategoriler eşit öneme sahip şekilde sıralandığında, Türkiye’nin 41 ülke arasında 38. sırada olduğu görülüyor. Endekste yer alan açıklamaya göre Türkiye, son 20 yılda vatandaşlarının yaşam kalitesi anlamında önemli gelişmeler kaydetmiş olsa da, endeksteki diğer OECD ülkelerin yalnızca birkaçına göre daha iyi puanlara sahip. Sivil katılım anlamında ortalamanın üzerinde yer alan Türkiye, kalan çoğu kategoride ortalamanın altında puana sahip.

Temel donanımlardan yoksun konutlar, konut harcamaları ve kişi başına düşen oda ortalaması kriterlerine göre oluşturulan konut başlığı altında Türkiye, sondan 9. sırada yer alıyor.

• Türkiye’de haneler, OECD ortalamasıyla paralel olarak, brüt harcanabilir gelirlerinin ortalama %20’sini kira, gaz, elektrik, su, mobilya ve tamirlere harcamakta.

• Türkiye’de ortalama bir evde kişi başına 1 oda düşüyor. OECD ortalaması bu alanda 1,8.

• OECD’de evlerin ortalama %95,6’si evin içinde çalışan bir tuvalete erişimi var, ancak bu oran Türkiye’de %92: endekste yer alan ülkeler arasındaki en düşük oranlardan biri.

Hanehalkı net kullanılabilir gelir ve hanehalkı mali zenginliği kriterleri ile oluşturulan gelir kategorisinde ise Türkiye sondan 11. sırada yer alıyor. Bu iki kategoride de Türkiye’nin ortalaması OECD ortalamasından düşük seviyelerde.

• OECD’nin verilerine göre Türkiye’de 15-64 yaş arası nüfusun %52’si istihdamda yer alırken, bu oran OECD’de ortalama olarak %68.

• Bu alanda cinsiyet eşitsizliği de dikkat çekici noktalardan biri. Bu yaş aralığında ücretli işte çalışan erkeklerin oranı %71 olurken, kadınların oranı ise yalnızca %32.

OECD’nin tanımına göre, toplumsal bağları güçlü olan toplumlarda insanlar birbirlerine iyi ve kötü zamanlarda destek olabilmenin yanında iş, servis ve maddi imkanlara ulaşımı da sağlayabilmektedir. Türkiye’de insanların %86’sı ‘’ihtiyaçları olduğu zaman güvenebilecekleri birini tanıdıklarını’’ söylerken, OECD’de bu oran %89.

Türkiye’de 25-64 yaş arası nüfusta lise mezunlarının oranı %39,3 olurken, PISA testlerinden alınan ortalama puan ise 425 oldu.

PM2.5 adı verilen akciğerin en derin kısmına kadar solunabilecek kadar küçük partikül madde, insan sağlığına zararlı olduğundan ve ortalama yaşam süresini azalttığından OECD ülkelerinde izlenen çevre faktörlerinden. Türkiye’de PM2.5 seviyeleri metreküp başına 20,0 mikrogram, ancak bu ortalama OECD’de metreküp başına 13,9 mikrogram. Dünya Sağlık Örgütü yıllık kılavuzlarında bu sınırın metreküp başına 10 mikrogramı geçmemesini tavsiye ediyor. Bunun yanı sıra, Türkiye’de insanların %65’i su kalitesinden memnun olduklarını söylerken, bu oran OECD’de %81.

Türkiye’nin hayat kalitesini ölçen kriterlerde en yüksek sıralama seçmen katılımı alanında. OECD’de %68 olan seçmen katılımı oranı, Türkiye’de %86.

Türkiye’de doğuşta beklenen yaşam süresi 78 yıl, OECD ortalaması ise 80 yıl. Yaşam süresinin en yüksek olduğu ülke 84,1 ile Japonya, en düşük olduğu ülke ise 57,5 ile Güney Afrika. Bunun yanı sıra, sağlığının genel olarak iyi olduğunu düşünenlerin oranı OECD ortalamasına yakın %69 seviyesinde.

Türkiye’de insanların genel olarak yaşam memnuniyetlerine 0 ve 10 arasında bir puan vermeleri istendiğinde, bu puanların ortalaması yaklaşık olarak 5,5 civarında. Bu ortalama OECD de ise 6,5. Bu oranın en yüksek olduğu ülke ise 7,6 ile Finlandiya ve Norveç.

Türkiye’de gece yalnız yürürken güvende hissettiğini söyleyenlerin oranı %60 olurken, bu oranın OECD’de %68 olduğu görülüyor. Bu alanda cinsiyetler arasındaki farklılık dikkat çekiyor. Türkiye’de erkekler genel olarak kadınlardan daha güvende hissediyor. OECD ülkeleri arasında gece yalnız yürürken güvende hissettiğini söyleyenlerin oranı en yüksek %90,1 ile Norveç’te. Brezilya'da ise gece yalnız yürüyenlerin sadece %35,6'sı güvende hissediyor.

Çalışmalar, uzun çalışma saatlerinin stresi arttırdığını ve çeşitli sağlık sorunlarına sebebiyet verdiğini gösteriyor. Türkiye, OECD ülkeleri arasında en uzun çalışma saatlerine sahip ülke. Çalışanların %33’ü uzun saatler çalışıyor, ancak bu oran OECD’de yalnızca %11. Ek olarak, Türkiye’de tam zamanlı çalışanlar zamanlarının %62’sini, yani ortalama olarak 14,8 saatlerini, kişisel bakım (yeme, uyuma vs.) ve boş zaman aktivitelerine ayırıyor. Bu süre OECD’de ise yaklaşık 15 saat. OECD ülkeleri arasında boş zamana ve kişisel bakıma en çok vakit harcayan ülke ise 16,5 saat ile İtalya.