Diploma Var, İş Yok: Üniversite Mezunları Ne Kadar Sürede İş Buluyor?

Üniversite sınavı yaklaştıkça adayların kafasını kurcalayan en büyük soru şu: “Hangi bölümü seçersem işsiz kalmam?” Son 10 yılda üniversite mezunu sayısı 7,2 milyondan 13,6 milyona yükseldi. Bir zamanlar iyi bir maaşın ve istikrarlı bir hayatın anahtarı olarak görülen diploma, artık iş bulmak için yeterli olmuyor. Aynı dönemde işsiz üniversite mezunlarına 360 bin kişi daha eklendi. Daha çarpıcı olan ise 1,5 milyon mezunun iş gücüne hiç katılmamış olması. En yaygın neden ise umutsuzluk. Birçoğu iş bulma ihtimalini dahi görmüyor. 

TÜİK, 2022’den itibaren lisans ve ön lisans mezunlarının iş gücü piyasasındaki durumunu gösteren yeni bir veri seti yayınlamaya başladı. Bu veriler, mezunların kayıtlı istihdam oranlarını, ilk iş bulma sürelerini ve ortalama kazançlarını içeriyor. 2023 verilerine göre, kayıtlı istihdamda en yüksek oran yine sağlık ve refah alanında. Bu alandan mezun olanların %87,4’ü sigortalı bir işte çalışıyor. Onu mühendislik, imalat ve inşaat ile eğitim alanları takip ediyor.

TÜİK’e göre lisans mezunlarının ilk iş bulma süresi ise ortalama 14,4 ay. Yani dört yıl süren bir eğitimin ardından, çoğu genç işe yerleşmek için bir yıl ya da daha fazla bekliyor.

TÜİK’in açıkladığı verilere göre lisans mezunları için kayıtlı istihdam oranı %75,6 olarak gerçekleşti. Ön lisans mezunları için ise bu oran 2023 yılında %67,7 olarak hesaplandı. TÜİK’in 2025’in ilk çeyreği için açıkladığı yükseköğretim mezunu işsizlik oranı ise %8,7.

Lisansta eğitim ve öğretim alanlarında istihdam oranı en yüksek alan %87,4 ile sağlık ve refah oldu. Onu sırasıyla %83,7 ile mühendislik, imalat ve inşaat, %79,8 ile eğitim, %79,6 ile  bilişim ve iletişim teknolojileri ve %74,8 ile iş, yönetim ve hukuk takip etti. Açıklanan listeye göre en düşük oran ise %62,2 ile sanat ve beşeri bilimler oldu.

Bunun yanında, her lisans alanında kadınların kayıtlı istihdam oranının erkeklerden daha düşük seviyelerde olması da dikkat çekiyor. Kadın erkek arası istihdam oranı farkında %20 ile tarım, ormancılık, balıkçılık ve veterinerlik ilk sırada yer aldı. Bunun yanında, sanat ve beşeri bilimler alanlarında da kadın ve erkek lisans mezunları arasında %19,9’luk bir fark bulunuyor.

Lisans seviyesinde en yüksek kayıtlı istihdama sahip olan bölüm ise %96,2 ile özel eğitim öğretmenliği oldu. %95,3 ile tıp ikinci sırada bulunurken, %93,9 oran ile dil ve konuşma terapisi üçüncü sırada, %93,2 ile elektrik öğretmenliği dördüncü sırada %92,4 ile ebelik beşinci sırada yer aldı.

Yükseköğretimde ön lisansa bakıldığında kayıtlı istihdamda en yüksek oranlı alanın %77,3 ile mühendislik, imalat ve inşaat olduğu fark ediliyor. Onu sırasıyla, %71,7 ile doğa bilimleri, matematik ve istatistik, %71,0 ile hizmetler, %70,4 ile bilişim ve iletişim teknolojileri, %69,6 ile tarım, ormancılık, balıkçılık ve veterinerlik takip ediyor.

Kadın istihdamının ön lisans alanlarında da erkeklere oranla düşük seviyelerde olduğu  dikkat çeken bir ayrıntı olarak görünüyor. Kadın erkek arası istihdam oranı farkında %37,5 ile sanat ve beşeri bilimler ilk sırada yer aldı. Bunun yanında, mühendislik, imalat ve inşaat alanlarında da kadın ve erkek lisans mezunları arasında %29,7’lik bir fark bulunuyor.

Ön lisans seviyesinde en yüksek kayıtlı istihdama sahip olan bölüm ise %92,1 ile polis meslek eğitimi oldu. %88,7 ile elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtımı ikinci sırada bulunurken, %86,1 oran ile endüstriyel kalıpçılık üçüncü sırada, %85,5 ile metalurji dördüncü sırada yer aldı. %84,7’lik oranıyla  avcılık ve yaban hayatı ile kaynak teknolojisi beşinci sırayı paylaştı.

Lisans mezunlarında ortalama iş bulma süresi 13,6 ay olarak, ön lisans mezunları ise ortalama 14,8 ay olarak açıklandı. Lisans mezunlarının mezuniyetleri sonrası ilk iş bulma süre ortalamasının en kısa olduğu bölüm ise 2,3 ay ile dil ve konuşma terapisi oldu. Onu sırasıyla 4,2 ay ile tıp ve özel eğitim öğretmenliği, 5,5 ay ile eczacılık ve 7,3 ay ile ebelik takip etti.

Lisans mezunları için ilk iş bulma süresinin en kısa olduğu eğitim ve öğretim alanı ise 8,7 ay ile sağlık ve refah oldu. 11,6 ay ile mühendislik, imalat ve inşaat ikinci sırada bulunurken, 11,9 ay ile eğitim üçüncü sırada, 12,1 ay ile eğitim dördüncü, 13,5 ay ile hizmetler beşinci sırada yer aldı.

Ön lisans mezunlarının mezun olduktan sonra en kısa sürede iş bulabildikleri bölüm ise 2,9 ay ortalamasıyla  polis meslek eğitimi oldu. Onu 9 ay ile optisyenlik, 10,7 ay ile aşçılık, 11,6 ay ile sivil havacılık, 11,9 ay ile eczane hizmetleri takip ediyor.

Ön lisans mezunları için ilk iş bulma süresinin en kısa olduğu eğitim ve öğretim alanı ise 13,7 ay ile hizmetler oldu. 13,7 ay ile doğa bilimleri, matematik ve istatistik ikinci sırada bulunurken, 14,4 ay ile mühendislik, imalat ve inşaat üçüncü, 15,3 ay ile, sağlık ve refah dördüncü, 16,3 ay ile bilişim ve iletişim teknolojileri beşinci sırada yer aldı.

TÜİK’in yayınladığı rapora göre ortalama kazancın en yüksek olduğu lisans bölümü pilotaj, matematik mühendisliği, uçak mühendisliği, kontrol ve otomasyon mühendisliği gibi bölümler oldu. Ön lisansta ise perakende satış ve mağaza yönetimi, polis meslek eğitimi, uçak teknolojisi, marka iletişimi ile elektrik enerjisi üretim, iletim ve dağıtımı ortalama kazancın en yüksek olduğu bölümler olarak açıklandı.

Opera, oyunculuk, tiyatro, resim, radyo ve sinema, gazetecilik, çocuk gelişimi, iç mimarlık, gıda teknolojisi gibi bölümler ise ortalama kazancın düşük ya da çok düşük olduğu bölümler olarak göze çarpıyor.