Schengen Vize Başvurularının Ret Oranı Yükselişte

Son yıllarda Schengen vizesi başvurularında yaşanan artış, Türk vatandaşlarının Avrupa’ya seyahat etme isteğini yansıtırken, vize reddi oranlarındaki dalgalanmalar da önemli bir gündem maddesi olmaya devam ediyor. Avrupa Birliği’nin 2024 yılına ilişkin verilerine göre, Türkiye’den yapılan Schengen vizesi başvurularında ret oranı %14,5 olarak gerçekleşti. Bu oran, 2023’teki %16,1’lik orana göre bir düşüşü ifade etse de, 2014’teki %4,4’lük ret oranıyla karşılaştırıldığında hâlâ yüksek bir seviyede.

Türkiye, 2024'te 1.173.917 başvuruyla Çin’in ardından en fazla Schengen vizesi başvurusu yapan ikinci ülke oldu. Bu başvuruların 993 bin 875’i olumlu sonuçlandı ve 645 bin 583’ü çok girişli vize olarak verildi . Ancak vize başvuru süreçlerinde yaşanan gecikmeler, geçerli olmayan gerekçelerle verilen retler ve seyahat tarihinden sonra gelen vizeler gibi sorunlar, Türkiye-AB ilişkilerinde halklar arası temas açısından önemli engeller oluşturmaya devam ediyor.

Schengen vizesi, Avrupa’da serbest dolaşımı mümkün kılan Schengen Bölgesi’ne kısa süreli (90 güne kadar) seyahatler için verilen bir vize. Adını, 1985 yılında Lüksemburg’un Schengen kasabasında imzalanan ve sınır kontrollerini kaldırmayı amaçlayan Schengen Anlaşması’ndan alıyor. 1995’te yürürlüğe giren bu sistem, ilk olarak Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg arasında uygulanmaya başlandı. Günümüzde ise Schengen bölgesi Almanya, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çekya, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İspanya, İsveç, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Hırvatistan, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Yunanistan, İsviçre, İzlanda, Norveç ve Lichtenstein’dan oluşuyor.

Schengen vizesi, başvuru sahibine vize süresi boyunca tüm Schengen ülkeleri içinde serbest dolaşım hakkı tanıyor. Ancak vize verme yetkisi, başvurunun yapıldığı ülkenin temsilciliklerine ait.

Türkiye’nin aldığı ret oranlarının yükselişte olması, bir süredir bürokrasinin de gündeminde. Konuya dair 2022 sonlarında Schengen ülkeleri Dışişleri Bakanlığı’na davet edilmiş, sorunun çözümü için harekete geçildiği belirtilmişti. AB sözcüsü Anitta Hepper ise, Türkiye’deki AB ülkeleri konsolosluklarının dünyada en yüksek vize başvurusu alan konsolosluklar arasında ilk 3’te yer aldığını, ret oranlarındaki yükselişin Türkiye’ye özgü değil, dünyada gözlemlenen bir eğilim olduğunu duyurmuştu.

İstatistikler Hepper’ın ifadelerinin bir kısmını doğruluyor. 2017’de tüm dünyada Schengen vize başvurularında alınan ret oranı ortalaması %8,2 iken 2022 verilerinde bu oran %17,9’a ulaşmış durumdaydı. 2023 verilerinde vize reddi ortalaması 2022'ye göre gerilese de %16 ile artış trendini koruduğu söylenebilir. 

Türkiye, son üç yıldır en çok Schengen vizesi başvurusu yapan ülkeler arasında ilk beşte yer almış. Türkiye ile birlikte seçili ülkelerde ve tüm ülkelerde Schengen ret oranı ortalamasının birlikte görünümü şöyle:

2022 istatistiklerine göre, Türkiye’den yapılan Schengen başvurularında alınan ret oranı, son 5 yılda 2 katına ulaşırken bir yandan yapılan başvurular da son 5 yıl içinde önemli ölçüde artmış. 2017’de Türkiye’den yapılan Schengen vizesi başvurularından %6,5’i reddedilirken, 2022’de bu oran %15,7’ye yükselmiş. 2023 yılı istatistiklerinde de artış trendinin devam ettiği gözlemleniyor. 2023'de Türkiye'den yapılan başvurularda alınan red oranı %16,1'e ulaşmış durumda.

Son üç yıldır en çok Schengen vizesi başvurusunda bulunan ilk 5 ülke arasında yer alan Türkiye’nin ret oranının, uzun bir süredir en sık başvuru yapan ülke olan ve güncel olarak ambargo uygulanan Rusya’nın aldığı ret oranından fazla olması dikkat çekiyor.

Bahsedilen beş yıl içinde Türkiye’den vize başvurularının ret oranının Schengen ülkelerinin tümünde yükseldiği görülüyor. Ret oranının en çok yükseldiği ülke %4,7’den %42,5’e tırmanan bir oranla Estonya olurken, İspanya %4,5’tan %6,2’ye ulaşan ret oranıyla rakamların en az değiştiği ülke olmuş.

Konsolosluk ve elçiliklerin verilerinin de derlendiği istatistiklerde dikkat çekici bir sonuç daha mevcut. Göstergeler Ankara’dan yapılan başvuruların ret alma oranlarının İstanbul ve İzmir’den yapılan başvurulara kıyasla daha yüksek olduğunu gösteriyor.

Londra merkezli bir yatırım ve vatandaşlık danışmanlığı şirketi olan Henley & Partners tarafından 18 yıllık bir veriden beslenerek yayımlanan Henley Pasaport Endeksi, hangi ülke pasaportunun ne kadar güçlü olduğuna dair bir referans noktası oluşturuyor. 

Bir ülke pasaportunun tabi olduğu vize prosedürleri baz alınarak oluşturulan endeks, bir vatandaşın ne kadar çok seyahat noktasına vizesiz ya da kolay vize prosedürleri ile seyahat edebildiğine odaklanıyor. 

Endeksin 2024 yılında yayımlanan son raporuna göre, dünyadaki en güçlü pasaport 195 vize serbestisi puanıyla Singapur pasaportu olurken, en zayıf pasaport da 26 puanla Afganistan pasaportu. Türkiye ise bu endekste 116 puan ile 199 ülke arasında 46. sırada yer alıyor. Türkiye’nin endeksteki yerinin ele alınan son 5 yılda  50'li sıralar arasında konumlandığı, ancak 2014'ten bu yana ilk defa 2024'te 40'lı sıralara yeniden yükseldiği gözlemleniyor.