İntihar Oranları Yükseliş Trendinde

Dünya’da her yıl ortalama yaklaşık 700 bin intihar yaşanıyor ve bu intiharların %77’si düşük ve orta gelir grubundaki ülkelerde gerçekleşiyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2019 verilerine göre intihar 15-29 yaş arasında  dünyada en fazla kaybın olduğu 4. ölüm sebebi. 2000 yılından bu yana 100 bin ölümde raporlanan intihar vakası küresel olarak düşüş eğiliminde olsa da artan internet ve sosyal medya erişimi intiharın kamuoyunda çok daha görünür olmasına neden oluyor. Yapılan araştırmalar özellikle popüler figürlerin intihar haberlerinin yaygınlaşmasının toplam nüfusta intihar vakalarının artışına neden olduğunu gösteriyor. “Werther etkisi” olarak da bilinen ve sosyolog David Phillips tarafından kavramlaştıran bu taklit etkisi medyaya intiharları haberleştirme konusunda birçok sorumluluk da yükledi. 

Türkiye’de intihar kelimesinin aranma sıklığına bakıldığında 2004’ten bu yana yükseliş trendinde olduğu görülüyor. Özellikle belli dönemlerde öne çıkan intihar haberleri 2014’ten bu yana kelimenin aranmasını bir çok kez tepe noktasına ulaştırmış. Son iki yılda ise Marmaray ve Galata Kulesi gibi mekanlarda gerçekleşen intiharlar birçok kez haberleştirildi. İntiharların haberlere bu kadar sık konu olması ekonomik kriz nedeniyle hızlı bir yoksullaşmanın yaşandığı Türkiye’de intiharların sayısı artıyor mu sorusunu da akıllara getiriyor. 

Öncelikle küresel düzeyde intiharla ilgili verilerle ilgili olarak bir kalite sorunu olduğunu belirtmek gerekiyor. İntihar ve intihar girişimi ile ilgili veriler hassas olduğu ve toplumsal düzeyde damgalanma yaratabileceği için raporlanmasında sıkıntı yaşanan veriler. İntihar sayısı için nüfusu da dikkate alan bir gösterge olan 100 bin ölümdeki intihar sayısı küresel çapta geniş bir dağılım gösteriyor. Örneğin Lesotho’da her 100 bin ölümde 87 intihara rastlanırken bu Ürdün’de 2’ye kadar düşebiliyor. Türkiye’de 2019 verilerine göre dünyada en az intiharın görüldüğü on ülke arasında yer alıyordu. 

Türkiye’de intiharlara dair istatistikleri, TÜİK’in her yıl yayımladığı Ölüm İstatistikleri bülteni ile takip edebiliyoruz. Covid-19’un hayatımıza girdiği 2020’den beri herhangi bir gerekçe görmeksizin bu istatistiği yayınlamayan TÜİK, 3 yıl aradan sonra geçtiğimiz yıllara dair istatistikleri Ölüm İstatistikleri 2022 başlığında kamuoyuyla paylaştı. Veriler ne diyor mercek altına aldık.

Ancak başlamadan önce intihar düşüncesi ve eyleminin zannedildiği gibi bir sonuç değil bir psikolojik rahatsızlık semptomu, belirtisi olduğunu ve önlenebilir ölüm sebepleri arasında ilk sırada yer aldığını hatırlatmak isteriz. Eğer bir tanıdığınız ya da siz kendinizi bu düşünceye yakın hissediyorsanız uzman psikologlardan, psikolojik danışmanlık merkezlerinden ve güvendiğiniz yakınlarınızdan yardım talep etmeyi ertelemeyin ve göz ardı etmeyin.

2022 yılına ait istatistikler, her 100 bin kişi başına düşen intihar sayısının, yani kaba intihar hızı göstergesinin en yüksek olduğu ilin Tunceli olduğunu gösteriyor. Tunceli’yi sıralamada Uşak, Iğdır, Kırşehir, Karaman ve Muğla takip ediyor. Bu hızın en düşük kaydedildiği iller ise Gümüşhane ile başlıyor. Gümüşhane’yi Bayburt, Giresun, Şanlıurfa ve İstanbul takip ediyor. 

Buna karşın intihar sayısının en çok olduğu iller sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Bursa. 

İntiharların büyük bir bölümünün nedeni bilinmiyor. İntihar sebebi olarak tespit edilebilen nedenler arasında hastalık ve geçim zorluğu ilk sırada yer alıyor. İntiharın erkeklerde kadınlardan daha sık rastlanan bir olgu olmasının yanında, cinsiyetlere göre sebeplerin oranlarının da farklılaştığını gözlemek mümkün. Örneğin geçim zorluğu erkeklerin intihar sebepleri arasında daha önemli bir yer kaplarken, sebebi bilinen kadın intiharları arasında aile geçimsizliği, geçim zorluğundan daha üst sırada.

İntiharlar yıllara ve eğitim durumuna göre incelendiğinde önemli bir sonuç ortaya çıkıyor: son yıllarda yüksek öğretim mezunlarının intihar oralarında önemli bir artış yaşandığı gözlemleniyor. 2016 yılında kadın intiharları arasında yüksek öğretim mezunlarının oranı %8,6 iken, 2022’de bu oran %12,7’ye, ulaşmış. Erkeklerde ise bu oran %13’ten %16,2’ye ulaşmış.

İstatistikler Türkiye’de intihar vakalarının hızla artma eğiliminde olduğunu gösteriyor. 

2000’li yıllardan itibaren 4 seviyesine yükselen kaba intihar hızının 2022’ye dek sürekli bir artış trendine girdiğini söylemek mümkün. Özellikle 2017-2021 aralığında yaşanan 1,04 puanlık artış dikkat çekici. Güncel durumda Türkiye, son 50 yılın en yüksek kaba intihar hızına ulaşmış durumda.