Hanehalkı Bütçesinden En Fazla Payı Gıda ve Alkolsüz İçeceklere Ayırıyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Hanehalkı Tüketim Harcaması 2022 istatistiklerini yayımladı. Hanelerin tüketim harcamalarını karşılaştırabilir hale getirmek amacıyla hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak elde edilen eşdeğer fert başına tüketim harcaması kullanıldı. Buna göre, aylık ortalama tüketim harcaması hanehalkı başına 12 bin 159 TL ve eşdeğer fert başına 6 bin 259 TL olarak tahmin edildi.

2022 yılında Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı %22,8 ile gıda ve alkolsüz içecek harcamaları aldı. Konut ve kira harcamaları %22,4 ile ikinci sırada yer alırken,  üçüncü sıraya ise %21,3 ile ulaştırma harcamaları yerleşti. Bu üç harcama kalemi 2018 ve 2019 için yapılan araştırmalarda da ilk üç sırada yer almıştı (COVID-19 salgını nedeniyle Hanehalkı Tüketim Harcaması araştırması 2020 ve 2021’de yapılmadı). Türkiye’de hanehalkı bütçesinin %66,5’i bu üç harcama kalemine giderken AB ülkelerinde ise ortalama bir hanehalkı 2021’de bu üç kaleme bütçesinin %51,4’ünü ayırmıştı. 

AB ülkelerinde hanehalkı bütçesinin dörtte biri konut ve kira harcamalarına gidiyor ve Türkiye’de de konut ve kira harcamaları 2018 ve 2019’da ilk sıradaki harcama kalemiydi. Fakat 2022’de yükselen gıda enflasyonunun etkisiyle  gıda ve alkolsüz içeceklerin hanehalkının cebindeki payı büyüdü. 

Son bir yılda konut ve kira fiyatlarının azaltmak için çeşitli önlemler alınsa da hanelerin konut ve kira tüketim harcamalarında önemli bir yere sahip. Ulaşım ise Türkiye’de döviz artışı ve küresel kriz odaklı maliyet artışları sebebiyle barınma ve beslenme ihtiyaçlarının ardından en büyük harcama kalemi olmaya devam ediyor. Hanehalklarının tüketim harcamalarında en düşük paya sahip kalemler ise sırasıyla, %1,4 ile eğitim hizmetleri, %2,2 ile sağlık ve %2,5 ile eğlence ve kültür harcamaları oldu. 2021’de AB ülkelerinden hanehalkı bütçesinin %8’ini eğlence ve kültür harcamaları oluşturmuştu.

En düşük gelir grubu olan birinci %20’lik grupta yer alan hanehalkları, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına %35,8, konut ve kira harcamalarına %29,3, ulaştırma harcamalarına %8,3 ve mobilya ve ev eşyası harcamalarına %5,5 pay ayırdı. 

En yüksek gelir grubu olan beşinci %20’lik grupta yer alan hanehalkları, ulaştırma harcamalarına %28,5, konut ve kira harcamalarına %19,3, gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına %16,6 ve lokanta ve otel harcamalarına %6,8 pay ayırdı. 

En düşük gelir grubu ile en yüksek gelir grubu karşılaştırıldığında; birinci %20’lik grupta yer alan haneler gıda ve alkolsüz içeceklere %35,8 pay ayırırken beşinci %20’lik grupta yer alan hanehalkları %16,6 ayırıyor. Yine benzer bir karşılaştırmada birinci grupta yer alan hanehalkları konut ve kiraya %29,3 pay ayırırken beşinci grupta yer alan hanehalkları %19,3’ünü ayırıyor. 

2022 Hanehalkı tüketim harcamalarına göre, temel gelir kaynağı maaş, ücret ve yevmiye olan kişiler en çok %22,5 ile ulaştırma harcamalarına gıda ve alkolsüz içecek harcamalarına %21,0 ve konut ve kira harcamalarına %20,8 pay ayırıyor.  

Temel geliri emeklilik olan hanehalkı ise en çok payı %28,6 ile konut ve kira harcamalarına ayırırken ikinci sırada %15,8 ile ulaştırmaya pay ayırdığı görülüyor.