Kekiğin Gazın Aşağı Doğru Hareket Etmesini Sağlayarak Birikmesini Önlediği İddiası Doğru mu?

Özellikle son on yılda, bazı sosyal medya kullanıcıları için sağlık en önemli gündem başlıklarından biri haline geldi. Sağlık kuruluşlarına yönelik güvensizliği tetikleyen komplo teorileriyle birleşince, bitkisel ve “doğal” tedavi iddiaları sosyal medyada hızla yayılıyor, paylaşımlara hem yüksek etkileşim sağlıyor hem de yeni takipçiler kazandırıyor. Modern tıbbın “eksik” ya da “yanlış” aktardığı düşünülen hastalık ve tedavilere karşılık, toplumun aşina olduğu geleneksel yöntemler alternatif olarak sunuluyor. Çoğu zaman bu yöntemler kesin çözüm gibi aktarılıyor. Hatta kimin paylaştığı belli olmayan bir Facebook gönderisinin altındaki yorumlarda reçeteler dolaşıyor, öneriler neredeyse resmi tedavi gibi görülüyor. Ancak kanser, diyabet ya da hipertansiyon gibi ciddi rahatsızlıkları olan kişilerin bu ürünleri yanlış dozda ya da tek tedavi seçeneğiymiş gibi kullanması hastalıkların seyrini çok daha kötü bir noktaya taşıyabilir. Bu nedenle söz konusu paylaşımlar, bir halk sağlığı sorunu yaratma potansiyeline sahip. Dahası, bu içeriklerin en önemli özelliği genellikle temelde doğru bir bilgiye yaslanmaları, fakat bu bilginin etkilerini abartılı bir şekilde ve herhangi bir bilimsel deney ya da kaynak göstermeden aktarmalarıdır.

İlgili gönderide yer alan ve kekiğin iyi geldiği iddia edilen hastalıklara dair yapılan iddia da benzer bir nitelik taşıyor. Paylaşımdaki metne göre kekik, bağırsak ve midede biriken gazı gidererek karın ağrısını bitiriyor. Ayrıca spazm giderici etkisiyle gazın aşağıya doğru hareket etmesini sağladığı ve birikmesini önlediği söyleniyor. Bunun yanında iştah kaybı, uykusuzluk, tansiyon, kramp ve baş ağrısı gibi sorunlara da iyi geldiği iddia ediliyor. Ancak bütün bu iddialar, kekiğin adı geçen hastalıkları çözmede tek tedavi yöntemiymiş gibi sunulması nedeniyle problemli görünüyor. Bu nedenle önce kekiğin bileşenlerine ve hangi şartlarda hangi rahatsızlıklara yönelik yardımcı etkisi olduğuna bakmakta fayda var.

Kekik (thymus vulgaris) ve içindeki timol ile karvakrol gibi bileşikler, antimikrobiyal ve antioksidan özellikleri nedeniyle bilimsel olarak incelenmiş. Bazı çalışmalara göre kekik, özellikle öksürükte balgam söktürücü olarak etki gösterebilir ve soğuk algınlığına bağlı öksürüklerde geleneksel olarak kullanılır. Bazı deneysel çalışmalar da kekik özütlerinin bağırsak düz kasları üzerinde spazm çözücü (antispazmodik) etkiler gösterebileceğini ortaya koyuyor. Bu nedenle, mide-bağırsak kaynaklı hafif şişkinlik ve gaz şikayetlerinde kısmen faydalı olabilir. Ek olarak, bazı hayvan deneyleri kekik ekstrelerinin kan basıncını düşürücü etkiler gösterebildiğini işaret ediyor. Örneğin hipertansiyonlu sıçanlarda 100 mg/kg/gün kekik özütü uygulanmasıyla sistemik tansiyonun azaldığı ve aort damar dokusundaki hasarın hafiflediği gözlemlenmiş. Ayrıca bazı klinik çalışmalarda kekik içeren bitkisel ürünlerin, yüksek tansiyon hastalarında kan basıncını daha normal seviyelere yaklaştırabildiği görülmüş. Son olarak bazı derleme makalelere göre kekik türlerinin kalbi koruyucu, iltihap azaltıcı ve antioksidan etkileri olabileceği, bunun da damarların gevşemesi ve zararlı serbest radikallerin baskılanması gibi mekanizmalarla açıklanabileceği düşünülüyor.

Sonuç olarak, paylaşımda yer alan “kekik karın ağrılarını bitirir, tansiyondan baş ağrısına kadar pek çok soruna çözer” iddiası kısmen yanlış olarak değerlendirilebilir. Çünkü bilimsel araştırmalar kekiğin gerçekten balgam söktürücü, gaz giderici ve spazm çözücü etkiler gösterebileceğini ortaya koyuyor. Hatta bazı deneysel ve klinik çalışmalar tansiyon üzerinde sınırlı faydalarına işaret ediyor. Ancak bu bulgular genellikle destekleyici ve tamamlayıcı nitelikte. Yani tek başına kesin bir tedavi yöntemi olarak görülmeleri doğru değil. İddiada olduğu gibi kekiğin her türlü karın ağrısını “bitirdiği” ya da uykusuzluk, baş ağrısı gibi çok farklı sorunlara doğrudan çare olduğu söylenemez. Bu nedenle iddia, temeli kısmen doğru bilgilere dayansa da etkilerin abartılması ve bilimsel dayanaklardan koparılması nedeniyle kısmen yanlıştır.