Hukukun Üstünlüğü Endeksi'nde Türkiye, 140 Ülke Arasında 116. Sırada

The World Justice Project, (WJP) her yıl Hukukun Üstünlüğü Endeksi’ni yayınlıyor. 140 ülkenin sekiz ayrı başlıkta değerlendirildiği 2022 yılı endeksi yayınlandı.

WJP, hukukun üstünlüğü ilkesini dört ana prensip ile bağdaştırıyor. Bu bağlamda hukukun üstünlüğü ilkesinin olmazsa olmazları arasında herkesin hukuk karşısında hesap verebilir olması ile yasaların açık, anlaşılır olması ve temel hakları koruması gibi prensipler bulunuyor. Bunun yanı sıra WJP; yasaların çıkartılması, yönetimi ve uygulanması süreçlerinin erişilebilir, adil ve etkili olması gerektiğini vurgularken adaletin yetkin, etik, bağımsız ve tarafsız kimseler tarafından sağlanması gerektiğinin de altını çiziyor.

Endeksin temel amacı, ülkelerin hukuk alanındaki güçlü ve zayıf noktalarını göstererek hukukun üstünlüğü ilkesinin gelişmesine önayak olmak. Bu bağlamda endeksin hedef kitlesi; politika yapıcılardan akademisyenlere, vatandaşlardan hukukçulara kadar oldukça geniş bir kapsamda niteleniyor. Ülkelerin hukukun üstünlüğü ilkesine bağlılığını ölçmede kriter olarak alınan ana başlıklar ise hükümet yetkilerinin kısıtlanması, yolsuzlukların önlenmesi, yönetimde şeffaflık, temel haklar, nizam ve güvenlik, idari yaptırımlar, adil hukuk ve cezai adalet.

Endekste yer alan ülkeler, 0 ile 1 puan aralığında değerlendirilirken puan 1’e yaklaştıkça söz konusu ülkenin hukukun üstünlüğü ilkesine olan bağlılığı da artıyor. 2022 yılı raporunda endekste kullanılan veri setinin 140 farklı yargı alanında (ülke) 154 binden fazla hane ve 3 bin 600 hukukçu ve uzmanın değerlendirmelerinden alınan 500’den fazla değişkenden faydalanılarak oluşturulmuş.

2022 yılı Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde sıralamada yine 2021 yılında olduğu gibi Danimarka, Norveç ve Finlandiya başı çekti. Bu üç ülkeyi İsveç, Hollanda ve Almanya izledi.

2022 yılında son sıraları paylaşan ülkeler ise 2021 yılında da olduğu gibi Kamboçya Venezuela oldu. Bu ülkelerin yanı sıra sıralamada en geride bulunan diğer ülkeler, Afganistan, Kombo ve Haiti oldu.

Türkiye, 2021 yılında 139 ülke içinde 117.sıradayken 2022'de 0.42 puanla 140 ülke içinde 116. sırada kendine yer buluyor. Endekste Türkiye’nin Meksika, Angola ve Mali gibi ülkelerin gerisinde kaldığı görülüyor.

Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nin Türkiye başlığı incelendiğinde Türkiye'nin coğrafi bölgelere göre kategorize edildiği bölümde, Doğu Avrupa ve Orta Asya grubunda bulunan 14 ülke arasında Rusya'nın gerisinde kalarak sonuncu sırada yer aldığı görülüyor.

Türkiye’nin en kötü sıralamaya sahip olduğu iki başlık, 140 ülke arasında 135. sırada yer aldığı “hükümet yetkilerinin kısıtlanması” oldu. Bu başlık ile yönetenlerin yasalara ne ölçüde bağlı olduğunu ölçülüyor. Hükümetin, görevlilerinin ve temsilcilerinin yetkilerinin sınırlandırıldığı ve kanun önünde sorumlu tutulduğu hem anayasal hem de kurumsal araçları içeriyor. Ayrıca başlık, özgür ve bağımsız basın gibi, hükümetin gücüne yönelik hükümet dışı kontrolleri de içinde bulunduruyor.

Türkiye'nin 135. sırada geldiği başlık da " hükümet yetkilerinin kısıtlanması" oldu. En iyi sıralama ise 140 ülke arasında 67. sırada yer aldığı “nizam ve güvenlik" başlığı oldu.

Bunun yanı sıra "yönetimdeki şeffaflık" başlığında Türkiye, 140 ülke arasından 105’inci sırada kendine yer buldu.