AİHM’e Göre Hak İhlallerinde Türkiye İlk Sırada

Koronavirüs salgını nedeniyle tutuklular ve hapishane koşulları yeniden gündeme geldi. Endonezya’dan İngiltere’ye dünyanın birçok farklı ülkesinde koronavirüs önlemleri kapsamında tutukluların cezaevlerinden çıkarılması tartışılıyor. Benzer şekilde Türkiye’de de mecliste ceza infaz düzenlemesi için görüşmeler başladı. Ancak yaklaşık 90 bin kişiyi ilgilendiren düzenleme; tutuklu gazetecileri, siyasetçileri ve öğrencileri kapsamadığı için eleştiriliyor. Örneğin yaptığı haberler ya da sosyal medya paylaşımları nedeniyle tutuklu bulunan kişilerin bu düzenlemeden yararlanamayacağı belirtiliyor. Bununla birlikte hapishaneler ve ifade özgürlüğü denince akıllara Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları geliyor. Peki, Türkiye’nin AİHM karnesi ne söylüyor?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin açıkladığı güncel istatistiklere göre adli düzenlemeden önce 31 Aralık 2019’da yaklaşık 59 bin 800 başvuru AİHM’de beklemedeydi. Söz konusu başvuruların dörtte biri Rusya’ya yönelik iken bu başvuruların %15,5’inin muhatabı ise Türkiye.

Bununla birlikte AİHM’nin 2019 yılında hükmettiği kararların neredeyse yarısı, yalnızca üç ülkeye ilişkindi. Bu ülkeler sırasıyla 198 karar ile Rusya, 113 karar ile Türkiye ve 109 karar ile Ukrayna. 2019 yılında AİHM tarafından verilen toplam karar sayısı ise 884.

Öte yandan 2019’da sonuçlanan mahkeme kararlarının %89’unda AİHM, en az bir insan hakkı ihlali olduğuna hükmetti. En az bir insan hakkı ihlaline hükmedilen mahkeme kararlarının %22,4’ü Rusya’ya ve %12,8’i ise Türkiye’ye ait.

1959-2019 döneminde en az bir insan hakkı ihlali olduğuna hükmedilmiş davalara baktığımızda ise en çok davanın Türkiye’ye ait olduğunu görüyoruz. Bu bağlamda en az bir insan hakkı ihlali olduğuna karar verilmiş davaların %16’sı Türkiye’ye ait. En yüksek dava oranına sahip ikinci ülke ise %12 ile Rusya.

Öte yandan bugüne kadar Türkiye’ye karşı açılan AİHM dava sayısı 3 bin 645 iken bu davaların %88,5’inde AİHM, en az bir hak ihlali olduğuna hükmetti. Son 60 yıl içinde Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin hiçbir maddesini ihlal etmediğine hükmedilen karar sayısı ise yalnızca 87.

Bununla birlikte 2019 yılında karara bağlanan 113 davanın 96’sında da yine en az bir hak ihlali olduğu saptandı.

Türkiye’nin sıklıkla eleştirildiği bir diğer başlık, ifade özgürlüğü. 1959-2019 yılları arasında AİHM tarafından ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmedilen kararlara baktığımızda, toplam 845 kararın 356’sının Türkiye’ye ait olduğunu görüyoruz. Bir başka deyişle ifade özgürlüğü ihlali olduğuna hükmedilmiş AİHM kararlarının %42’si Türkiye’nin.

Son olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) gereğince Türkiye’nin sağlamakla yükümlü olduğu ancak ihlal ettiği maddelere bakıldığında ise son 60 yıl içinde en çok adil yargılanma hakkının ihlal edildiği görülüyor. 2019 yılında ise Türkiye’de en çok ihlal edilen hak, ifade özgürlüğü oldu.