Fotoğraf Tanzanya'daki 6000 Yaşındaki Ağacı mı Gösteriyor?

Bir Facebook hesabı tarafından 27 Kasım 2021 tarihinde yapılan paylaşımda yer alan fotoğraftaki ağacın, Tanzanya’da 6 bin yaşındaki dünyanın en yaşlı ağacını gösterdiği iddia edildi. Paylaşım 4 binin üzerinde görüntülenme almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Benzer iddialar Türkiye’de ve dünya genelinde olmak üzere çeşitli kullanıcılar tarafından sıklıkla paylaşılıyor. AFP Fact Check, Snopes, USA Today gibi doğruluk kontrolü platformlarının iddia ile ilgili analizleri bulunuyor.

Söz konusu fotoğrafın ve fotoğrafta yer alan ağacın yaşına yönelik iddiaların 2004’ten beri sosyal medyada dolaşımda olduğu görülüyor. Çeşitli zamanlarda tekrar tekrar paylaşılan ve dolaşıma giren bu iddialar yüksek etkileşim de alıyor. Örneğin 4 Kasım 2021 tarihinde aynı iddianın İngilizce paylaşımı 20 binin üzerinde beğeni almış. Yaptığı analizde Snopes, 2019 tarihli benzer bir Facebook gönderisinin 50 binin üzerinde paylaşım aldığını belirtmiş.

Ancak söz konusu fotoğraf dünyanın en yaşlı ağacını ya da 6 bin yaşında olan bir ağacı göstermiyor. Şimdiye kadar hiçbir ağacın 6.000 veya daha fazla yaşında olduğu doğrulanmadı. Bilinen en eski yaşayan ağaç, Batı Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan bir Büyük Havza bristlecone çamıdır. Bu tür oldukça nadir ve yalnızca Nevada, Kalifornia ve Utah eyaletlerinde bulunuyor. “Dünyanın en yaşlı ağacı” rekoru, Nevada'daki Rocky Dağları'ndaki Wheeler Zirvesi yakınlarındaki Great Basin bristlecone çamıdır (Pinus longaeva). “Prometheus” olarak adlandırılan bu ağaç, 1960'larda coğrafyacı Donald R. Currey tarafından ağacın çekirdek örneklerinin alınması amacıyla kesildi. ABD Orman Servisi’nin izniyle yapılan bu işlemler sonrası coğrafyacı Currey, ağacın merkezinde 4 bin 862 büyüme halkası olduğunu buldu ve zorlu koşullar ağacın her yıl bir halka oluşturmasını engellemiş olabileceğinden, ağacın yaklaşık 4.900 yaşında olduğu tahmininde bulunmuştu.

En yaşlı “yaşayan” ağaç rekoru da bir bristlecone çamına ait. "Methuselah" isimli bu ağaç, Doğu Kaliforniya'daki White Mountains isimli bölgede bulunuyor ve 2021 itibarıyle 4.853 yaşında. Ancak bazı kaynaklarda yine Doğu Kaliforniya'daki White Mountains’ta bristlecone çamının 2012 yılında 5.067 yaşında olduğunun keşfedildiği bilgisi de yer alıyor. 2012’de Tom Harlan tarafından keşfedilen ve 5.067 yaşında olduğu tespit edilen ağacın tam yeri ise onu korumak için gizli tutuluyor. Klonal koloni ağaçların daha yaşlı olabileceğini ve bu iddiada “dünyanın en yaşlı ağacı” tartışmasının klonal olmayan organizmalar üzerinden yapıldığını belirtmek önemli.

İddiada yer alan fotoğraf 2004'ten beri internette dolaşıyor ve büyük bir baobab (Adansonia digitata) ağacını gösteriyor. Fotoğrafın yer aldığı ilk paylaşımlarda ise, fotoğrafın Tanzanya'da değil, Senegal'de çekildiği iddia edilmiş. Fotoğrafın tam lokasyonu mevcut bilgiler üzerinden tespit edilemiyor. Nature Plants’ta yayımlanan bir araştırmaya göre, Zimbabve'de yaşayan en eski baobab ağacının öldüğünde 2.450 yaşında olduğu tahmin ediliyor. Ayrıca ağaç yaşlanması konusunda uzman olan Tom Kirkwood, AFP Fact Check'e yaptığı açıklamada 6.000 yaşına kadar yaşayan bir baobab ağacını hiç duymadığını belirtiyor.

Bir Facebook hesabı tarafından yapılan paylaşımda yer alan fotoğraftaki ağacın, Tanzanya’da 6 bin yaşındaki dünyanın en yaşlı ağacını gösterdiği iddia edilmişti. Ancak fotoğraftaki ağaç 6000 yaşında ve dünyanın en yaşlı ağacı olduğu doğru değil. Fotoğrafta yer alan ağacın tam lokasyonu bilinmemekle birlikte, Asya ve Afrika’da bulunan baobab (Adansonia digitata) ağacını gösteriyor. Şimdiye kadarki en yaşlı baobab ağacının Zimbabve'de öldüğünde 2.450 yaşında olan bir baobab olduğu tahmin ediliyor. Dünyanın en yaşlı klonal olmayan ağaçları ise Doğu Kaliforniya’da White Mountains’da bulunan Great Basin bristlecone çamları. 6 bin yaşında, klonal olmayan bir ağaç ise günümüzde halen bulunmuş değil.