Türkiye Sıcak Hava Dalgasının Etkisi Altında

Türkiye sıcak hava dalgasıyla boğuşurken Meteoroloji Genel Müdürlüğü mevsim normalleri üzerinde bir sıcak hava dalgasının daha ülkeyi batı bölgelerinden başlayarak etkisi altına alacağını açıkladı. Özellikle çarşamba ve perşembe günü tüm ülkede etkili olması beklenen sıcak hava dalgasına bağlı olarak Marmara, Ege, Akdeniz ve İç Anadolu Bölgeleri'nde mevsim normallerinin 5 ila 10, diğer bölgelerde 2 ila 6 derece üzerine çıkması bekleniyor. Uzmanlar çarşamba günü aşırı sıcak havaya karşı dikkatlı olunması konusunda uyarıda bulunurken meteoroloji uzmanı Prof. Dr. Orhan Şen yarın Avrupa’nın en sıcak şehrinin İstanbul olabileceğini açıkladı. Şen, İstanbul'da 41 dereceye kadar sıcaklıkların yükselebileceğini ve sağlık açısından ciddi riskler oluşturabileceğini vurguladı. Çarşamba günü yaşanacak sıcak hava dalgasının tıpkı sel ve taşkın gibi doğal afet olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtirken vatandaşları dışarı çıkmamaları konusunda uyardı. Toplumdaki herkes için risk oluşturduğunu belirten Prof. Dr. Orhan Şen, kronik rahatsızlığı olanlar, bebekler ve yaşlıların daha dikkatlı olması gerektiğinin altını çizdi.

 Bu yıl dünyanın birçok yerinde yaşanan rekor sıcaklıkların nedenleri üzerine “siyasi nitelikli” tartışmalar sürerken 6 Temmuz 2023 tarihi dünya üzerinde ortalama yüzey sıcaklığının 17,23 dereceyle rekor kırdığı gün olarak kayıtlara geçti. 

Dünya Meteoroloji Örgütü, 3 Mayıs 2023 tarihinde yaptığı basın açıklamasında Pasifik Okyanusunda “El Nino” koşullarının oluştuğunun gözlemlendiğinin ve 2023’ün ikinci yarısında bu fenomenin küresel etkilerinin görülme ihtimalinin  olduğunu belirtmişti. Örgütün 4 Temmuz’da yaptığı açıklamayla ise 7 yıldır ilk kez gözlemlenen “El Nino” koşullarının %90 ihtimalle tüm dünyada görüleceği açıklandı ve hava olaylarına karşı hazırlıklı olma ve geçim kaynaklarını kurtarmanın hayati önem taşıdığını vurguladı.

Örgütün tam da işaret ettiği gibi tüm dünyada Temmuz ayı sıcaklık rekorlarıyla başladı. Ortalama sıcaklık aynı hafta içerisinde üç kez üst üste rekor kırarken ABD National Centers for Environmental Prediction (NCEP) verilerine göre temmuzun ilk haftasında dünya yüzey sıcaklığı ilk kez 17 derecenin üzerine çıktı. 6 Temmuz 2023 tarihinde ise 17,23 dereceye ulaştı ve kaydedilen en sıcak gün olarak kayıtlara geçti. Daha önce en yüksek ortalama sıcaklık değeri 2016’da 16,9 derece olarak açıklanmıştı. 

Temmuzun ilk haftalarında gözlemlenen sıcaklık artışlarının ardından El Nino adı verilen iklim olgusunun Türkiye de dahil olmak üzere pek çok ülkeyi etkilemesi bekleniyor. Bilim insanlarına göre, küresel ısınma kaynaklı sıcaklık artışı ve El Nino birleşerek aşırı sıcak hava olaylarına sebep olacak. 

Kamuoyunda dönem dönem tartışmalara dahil olan “El Nino” aslında bilim insanları tarafından El Nino- Güney Salınımı (ENSO) döngüsü olarak adlandırılan fenomenin bir parçası. El Niño-Güney Salınımı, orta ve doğu tropikal Pasifik Okyanusu'nun su sıcaklığındaki değişikliklerle tetiklenen ve tekrarlayan bir iklim örüntüsü olarak tanımlanıyor. Yaklaşık üç ila yedi yıllık dönemlerde, tropikal Pasifik Okyanusu'nun geniş bir alanında yüzey suları normalden 1°C ila 3°C arasında ısınıyor veya soğuyor. El Nino, sıcak suyun daha fazla yayılması ve yüzeye yakın kalması anlamına geliyor. Bu durumda, atmosfere daha fazla ısı salarak daha nemli ve daha sıcak hava yaratıyor. El Nino’nun karşıtı olan “La Nina” ise ticaret rüzgarlarının hızlandığı ve yüzey sularının batıda ısınırken doğuda soğuduğu koşula verilen isim. El Nino ve La Nina koşulları genellikle 9 -12 ay arası sürüyor. 

Tipik olarak El Nino Güney Amerika, ABD’nin güneyi, Afrika Boynuzu ve Orta Asya’nın bazı bölgelerinde artan yağışlarla ilişkilendirilirken Avustralya, Endonezya ve Güney Asya’nın bazı bölgelerinde ciddi kuraklıklara neden olabilir. Son büyük El Nino hava olayı 2016 yılında yaşanmıştı. El Nino’nun kuralıklık etkileri nedeniyle 2016 yılında 60 milyondan fazla insan açlık ve yetersiz beslenmeyle karşı karşıya kaldığı tahmin ediliyor. 2023’ün ikinci yarısında etkisini artıracak El Nino koşullarının belirgin etkilerinin 2024’te ortaya çıkması bekleniyor.

Son yirmi yılda aşırı hava olaylarındaki artış eğilimine dikkat çeken Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 2022 yılının 1030 ekstrem hava olayı ile en fazla aşırı hava olayı yaşanan yıl olduğunu açıklamıştı. 2022 yılında oluşan ekstrem olayların büyük çoğunluğu %33,6 ile şiddetli yağışların oluşturduğu kaydedildi. Bu değeri, %21,4 ile fırtına % 18.5 ile dolu, %11.7 ile kar takip ediyor. Diğer ekstrem olaylar %4.1 yıldırım düşmesi, %2.7 heyelan, %2.5 don, %2.1 çığ, %1.9 hortum, % 0.9 orman yangını, % 0,3 sis, % 0.2 kum fırtınası olarak gerçekleşti. Aşırı yağışlar heyelan ve toprak kaymasını; aşırı sıcaklar ise yangınları ve kuraklığı artırdı. 2023’te ise El Nino koşullarıyla ile birlikte küresel sıcaklıklarda beklenen artışın meteorolojik olayların şiddetini de artırma ihtimali bulunuyor. 

Meteoroloji Genel Müdürlüğü 10 Temmuz 2023 tarihinde Türkiye’nin batı kesimlerinden başlayarak sıcak hava dalgasının etkisi altına gireceğini duyurdu. Hafta ortasından itibaren sıcaklıkların Marmara, Ege ve Akdeniz’de mevsim normallerinin 5 ila 10 derece diğer bölgelerde 2 ila 6 derece üzerine çıkması bekleniyor. Yüksek sıcaklıklar nedeniyle pek çok ilde zorunlu olmadıkça dışarı çıkılmamasına ilişkin uyarı verildi. Meteorolojiye göre İstanbul’da sıcakların 32 ila 36 dereceye çıkması beklendiği için İstanbul Valiliği açıklama yaparak “sıcak hava dalgası nedeniyle bölgede yaşayan kronik rahatsızlığı olanlar, yaşlılar ve çocuklar başta olmak üzere günün en sıcak saatleri olan 11 ile 16 saatleri arasında dikkatli ve tedbirli olmaları gerekmektedir.” uyarısında bulundu. 

Bir başka uyarı da Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’dan geldi. Bakan Koca, “sıcak çarpması, vücut sıcaklığının 40 derecenin üzerine çıktığı, Hipertermi olarak da bilinen ciddi bir klinik durumdur. Yaşlılar ve çocuklar; diyabet hastalığı, yüksek tansiyon, kalp hastalığı, astım gibi kronik rahatsızlıkları olanlar sıcak çarpması için yüksek risk grubundadır. Bu gruptakilerin gün içinde sıcaklığın yüksek seviyelere ulaştığı saatlerde dışarıya çıkmamalarını öneriyoruz.” ifadelerini kullandı. 

Aşırı sıcak havalar sıvı kaybına  ve vücudun aşırı ısınmasına sebep olabilir. Buna bağlı olarak sıcak krampları, sıcak bitkinliği ve sıcak çarpması gibi bir ya da birden fazla etkiler ortaya çıkabilir. En önemli faktörler maruz kalınan ısı yoğunluğu ve süresi, kişinin yaşı ve başka rahatsızlığının bulunup bulunmaması olarak sıralanabilir. 

Aşırı sıcaklarda sıcak çarpması ya da güneş çarpması olarak bilinen rahatsızlık yüksek sıcaklığa maruz kalınması nedeniyle meydana gelen vücuttaki aşırı ısınma halini ifade ediyor. Genellikle yaz aylarında meydana gelen güneş çarpması vücut sıcaklığını 40 derece ve üzerine çıkarırken şiddetli baş ağrısı, çarpıntı, terleme değişiklikleri, bulantı ve kusma gibi semptomlara neden oluyor. 

Güneş Çarpmasından Korunmanın Yolları:

Uzmanlar, güneş çarpması meydana gelmesi halinde ise evde uygulanacak tedavilerin yetersiz kalma ihtimali bulunması nedeniyle en yakın sağlık kuruluşlarına başvurulmasını öneriyor.