Atatürk'ün Sarıklı ve Cübbeli Fotoğrafı ile İlgili İddialar Doğru mu?

AdaletPolitikaTarihToplum

İlk yayın :

15 Ocak 2025

Yazar:

Gül Hür

İddia şöyle;

Bir Instagram hesabı tarafından 11 Ocak 2025’te yapılan bir paylaşımda yer alan görselin Atatürk'ün 1920 yılında sarık ve cübbe ile giyindiğini gösterdiği ve fotoğraftaki diğer sarıklı ve cübbeli kişilerin ise bu fotoğraf çekildikten 10 yıl sonra sarık ve cübbe giydiği için idam edildiği iddia edildi.

Gönderi, kısa sürede 5 bine yakın beğeni almış.

İddia YANLIŞ

Fotoğraf, Atatürk’e hediye edilen Libya yerel kıyafetleri Atatürk’ün bazı vekiller ile birlikte TBMM önünde 1920 yılında çekilmiş.

Fotoğrafta yer alan vekillerin biyografilerine TBMM albümlerinden ulaşılabiliyor.

Bu vekillerden hiçbiri idam edilmemiş.

Atatürk’ün Giydiği Kıyafetler Kendisine Hediye Gelen Libya Yerel Kıyafetleri

Başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Cumhuriyet’in kurucu kadrosuna dair yıllardır dolaşımda olan çok çeşitli iddialar mevcut. Tarihle ilgili sansosyonel sayılabilecek bu iddialar, sosyal medya platformlarında paylaşıldığı zaman yüksek etkileşimlere ulaşabiliyor. İlgili gönderide yer alan görsel de benzer şekilde paylaşılmış ve Atatürk’ün kendisinin de sarık ve cübbe giydiği halde 1925 Şapka Kanunu ve 1934 Kıyafet İnkılabı sonrasında sarık ve cübbe giyenleri idam ettiği iddia edilmiş.

Bu konuda şu içeriği faydalı bulabilirsin

İnönü Mitleri

10 Ocak 2025

1925 Şapka Kanunu’na muhalefet ettiği için Erzurum, Rize, Giresun, Maraş ve Sivas gibi farklı vilayetlerden 18 kişinin idam edildiği biliniyor. Kanunun sert yaptırımlarla uygulanması, akademik çalışmalarda da sıkça ele alınan önemli bir tarihsel gerçektir. Cumhuriyet tarihinin en tartışmalı uygulamalarından biri olarak kabul edilen bu kanun, günümüz siyasetinde bile gündemde kalmaya ve tartışılmaya devam ediyor. Ancak sosyal medyada konuyla ilgili olduğu öne sürülen bazı görseller, bağlamından koparılarak ya da yanlış bilgiler eşliğinde paylaşıldığı için yanıltıcı bilgi yayılımına yol açıyor. İddia konusu görselin hikayesi de bu duruma örnek. Yapılan tersine görsel arama sonucunda, görselin Anadolu Ajansı tarafından "Mustafa Kemal (Atatürk), Libya Yerel Kıyafeti ile Ankara’da Din Adamları Arasında. (Anadolu Ajansı - BYEGM) (19201125)" açıklamasıyla paylaşıldığı tespit edilebiliyor. Atatürk ve Libya yerel kıyafetleri anahtar kelimeleriyle yapılan aramalarda da aynı fotoğrafa farklı kaynaklar üzerinden ulaşılabiliyor. 23 Nisan 1920 tarihine ait olduğu belirtilen bu fotoğrafta, Atatürk’ün Libya yerel kıyafetleriyle milletvekilleri arasında yer aldığı ifade edilmiştir. Açıklamada ayrıca şu detaylar verilmiş:

Derne halkı kendileriyle birlikte, bugünkü Libya'da savaşan, mücahit Mustafa Kemal'e, oranın millî kıyafeti olan sırmalı bir elbise takımı hediye etmişlerdi. Mustafa Kemal, bir hatıra olarak eşyaları arasında bulundurduğu bu elbise ve bir nevi maşlahı birgün giyerek Büyük Millet Meclisi'nin din adamı mebuslarıyle bir hatıra resmi çektirmişti.

Fotoğraftaki kişilerin kimlikleriyle ilgili olarak, “Sağdan itibaren İsparta Mebusu Hafız İbrahim (Demiralay), Hüseyin Hüsnü (Özdamar), Salih (Atalay), Mehmet Vehbi (Çelik) ve Nebil (Yurteri); Mustafa Kemal Paşa’nın sağında yer alanların ise Mazlum Baba, Hacı Mustafa, Musa Kâzım, Şeyh Şemsettin ve Bayraktar Hacı Veli olduğu” bilgisi verilmiş. Fotoğrafın kaynağı olarak, Yapı ve Kredi Bankası’nın 20. kuruluş yılına özel olarak 1964 yılında yayımladığı, 60 sayfalık “Fotoğraflarla Atatürk: Doğumundan Cumhuriyetin İlanına Kadar” adlı kitap gösterilmiş. Aynı görsel, benzer bir açıklama ile Anadolu Ajansı tarafından “100 Fotoğrafla Atatürk Koleksiyonu” başlığı içinde yayımlanmış:

İlgili fotoğraf anahtar kelimeler kullanılarak aratıldığında karşılaşılan kaynaklardan biri de bir müzayede sitesi. Görselin tarihi bu sitede, 22 Mart 1921 olarak verilmiş. Öte yandan isimli kitapta aynı fotoğrafın tarihi 23 Nisan 1920 olarak kaydedilmiş.

Farklı kaynakların tamamında bu kıyafetin Atatürk’e hediye olarak verildiğini anlamak mümkün.

Fotoğraftaki Diğer Kişilerin Hiçbiri Sarık ve Cübbe Giydiği İçin İdam Edilmedi

Gönderide yer alan diğer bir iddia ise Atatürk ile aynı karede poz veren kişilerin kıyafetleri dolayısıyla idam edildiği vekil olduklarından kim olduklarının bilgisine, yani biyografilerine TBMM arşivlerinden ulaşmak mümkün. Atatürk ve tespit edilemeyen üç kişi dışında fotoğrafta yer alan vekillerin biyografilerine TBMM Albümü 1. Cildinden ulaşmak mümkün:

1. Hafız İbrahim Bey (İbrahim Demiralay): Isparta - 1883, Tahir Paşa - Adile - İstanbul Fatih Medresesi - Ticaret ve Ziraat - Isparta İdadisi Din Bilgisi ve Ahlak Dersleri Öğretmeni, Bidâyet Mahkemesi Üyesi, Isparta Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti Kurucusu - Milli Mücadelede Kuvâ-yı Milliyede Yunan Kuvvetlerine karşı savaştı - I. Dönem Isparta Milletvekili - Kırmızı-Yeşil Şeritli İstiklâl Madalyası sahibi - Evli, 4 Çocuk. Ölüm Tarihi: 29.03.1939

2. Hüseyin Hüsnü Efendi (Özdamar): Isparta - 1875, İsmail - Fatma - Medrese - Arapça - Ticaret ve Ziraat - Isparta Sâdiye Medresesi Müderrisi, Şer’iye Mahkemesi Zabıt Kâtibi, İl Genel Meclisi Üyesi, Isparta Müftüsü - Nazilli Cephesinde savaşa katıldı - I. Dönem Isparta Milletvekili - Kırmızı-Yeşil Şeritli İstiklâl Madalyası sahibi - Evli, 3 Çocuk. Ölüm Tarihi: 17.06.1961

3. Salih Efendi (Atalay): Siirt - 1873, Abdülferit - Zeynep - İstanbul Fatih Medresesi - Arapça, Farsça - Müderris - Siirt Şer’iye Mahkemesi Zabıt Kâtibi, Liva Daimî Encümen Üyesi, İl Genel Meclis Üyesi - I. Dönem Siirt Milletvekili - Evli, 2 Çocuk. Ölüm Tarihi: 02.07.1961

4. Mehmet Vehbi Efendi (Çelik): Hadim - 1862, Hüseyin - Şerife - Hadim ve Konya Medreseleri - Mahmudiye Medresesi Müderrisi, Konya Hukuk Mektebi Fıkıh Öğretmeni - Kuvâ-yı Milliye Harekâtına katıldı, Konya Vali Vekili - Osmanlı Meclis-i Meb'ûsân I. ve IV. Dönem Konya Mebusu - I. Dönem Konya Milletvekili - Büyük Millet Meclisi I. Reis Vekili - Şer’iye ve Evkâf Encümen Reisi, 4. İcra Vekilleri Heyeti Şer’iye Evkâf Vekili - Evli, 5 Çocuk. Ölüm Tarihi: 28.11.1949

5. Nebil Efendi (Ahmet Nebil Yurter): Afyonkarahisar - 1876, Salih - Ayşe - Medrese - Fıkıh - Müderris, Çiftçi, Serbest Ticaret, Afyon Vilâyeti İâşe İşleri Komisyon Reisi, Şer’iye Mahkemesi Üyesi, Dehşeti Medresesi Müderrisi, Afyon-Konya Müdâfaa-i Hukuk Teşkîlâtı Kurucusu ve Reisi, Vilâyet İdare Heyeti Azası - I. Dönem Karahisar-ı Sahip Milletvekili - Evli, 2 Çocuk. Ölüm Tarihi: 18.09.1943

6. Mazlum Baba Efendi (Hacı Hüseyin Bababalım): Tavas - 1859, Ali - Hatice - Denizli Medresesi - Ziraatçı - Çiftçi, Bektaşi Tekkesi Postnişini - I. Dönem Denizli Milletvekili - Evli, 4 Çocuk. Ölüm Tarihi: 21.11.1945

7. Şemsettin Efendi (Bayramoğlu): Ankara - 1884, Mehmet Tayip - İffet - Medrese - Ankara Vilâyeti Daimî Encümen Üyesi, Hacı Bayram-ı Veli Postnişini, Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti Üyesi - I. Dönem Ankara Milletvekili - Evli, 5 Çocuk. Ölüm Tarihi: 25.01.1945

8. Hacı Mustafa Efendi (Mustafa Beynam): Ankara/Beynam - 1866, Halil - Asiye - Konya Medresesi - Arapça, Farsça - Müderris - Kocabey Medresesi Müderrisi, Ankara Dârü'l-Hilâfe Medresesi Müderrisi - Osmanlı Meclis-i Meb'ûsân I. ve II. Dönem Ankara Mebusu - I. Dönem Ankara Milletvekili - Evli, 3 Çocuk. Ölüm Tarihi: 25.10.1931

9. Hacı Veli Efendi (Veliyullah Akbaşlı): Romanya/Mankalya - 1859, Ömer - Zeliha - Tüccar - Hürriyet ve İtilâf Fıkrası Eskişehir Şubesi Başkanı, Eskişehir Belediye Reisi - Osmanlı Meclis-i Meb'ûsân IV. Dönem Eskişehir Mebusu - I. Dönem Eskişehir Milletvekili - Evli, 4 Çocuk. Ölüm Tarihi: 01.03.1928

10. Musa Kâzım Efendi (Onar): Hadim - 1881, Ahmet – Ayşe – Medrese ve Konya Hukuk Mektebi – Müderris, Dava Vekili, Selanik Hukuk Mektebi Fıkıh Usulü ve Mecelle Öğretmeni, Dava Vekili – Osmanlı Meclis-i Meb’ûsân IV . Dönem Konya Mebusu – I. Dönem Konya Milletvekili – Büyük Millet Meclisi 1. ve 2. Reis Vekili – Ziraat Encümeni Başkanı, 4. ve 2. Şube Başkanı, 5. İcra Vekilleri Heyetinde Şer’iye ve Evkâf Vekili - Evli, 5 Çocuk. Ölüm Tarihi: 05.12.1930

Sonuç olarak, adı geçen bu vekillerin hiçbirisi idam edilmedi.

Sonuç olarak;

Görselin Atatürk'ün 1920 yılında sarık ve cübbe giyindiğini gösterdiği ve fotoğraftaki diğer sarıklı ve cübbeli kişilerin ise bu fotoğraf çekildikten 10 yıl sonra sarık ve cübbe giydikleri için idam edildiği iddiası yanlış.