Fotoğrafta Atatürk’ün Yanındaki Kişiler Şerif Hüseyin ve Oğulları mı?

1. Dünya Savaşı sırasında Mekke Emiri Şerif Hüseyin’in bağımsız bir Arap devleti kurma idealiyle Osmanlı İmparatorluğu’na karşı başlattığı 1916’da Arap İsyanı, Thomas (Arabistanlı) Lawrence’ın da çabalarıyla Hicaz’da hızla etkili oldu ve İngiltere’nin askeri desteğiyle bölgedeki Osmanlı hâkimiyetini zayıflattı. Savaş sonrasında ise Sykes-Picot düzeni devreye girince Hüseyin’e verilen siyasi sözlerin büyük kısmı uygulanmadı.

Bu tarihsel olay bugün Türkiye’de sosyal medyada yoğun tartışmalara konu oluyor. Anlatılar genellikle isyanın motivasyonunu, İngiltere ile kurulan ilişkiyi ve Osmanlı’nın çözülme sürecindeki yerini farklı biçimlerde çerçeveliyor. Arap İsyanı böylece hem imparatorluğun son dönemine dair kopuşları hem de güncel siyasal yorumları besleyen bir tartışma başlığı olarak varlığını sürdürüyor.

19 Kasım’da X platformunda dolaşıma giren bir fotoğrafın Mustafa Kemal Atatürk’ün, Arap İsyanını başlatan Şerif Hüseyin ve oğullarıyla görüşmesini gösterdiği iddia edildi. “Araplar hain değil öyle mi?” ve “Kim hain kim değil, arşiv yalan söylemez” metinleriyle bağlam eklenen paylaşımda, soldan sağa Şerif Hüseyin’in oğlu, Şerif Hüseyin, Atatürk ve Şerif Hüseyin’in diğer oğlunun bir arada olduğu iddia edilen fotoğraf yer alıyor.  

Alınan kaynağın ve tarihin belirtilmediği fotoğraf, arama motorlarının tersine görsel aracıyla tarandığında; Kültür ve Turizm Bakanlığı, Anıtkabir ve “Türk Modernleşmesi’ni Ankara Palas Üzerinden Okumak: Doğu’dan Batıya Açılan Bir Pencere” adlı akademik makalede fotoğrafa ulaşılıyor. 

Akademik makalede fotoğrafta yer alan kişilerden sol baştaki kişinin Yunus Nadi Abaloğlu, soldan ikinci kişinin Irak Kralı Faysal ve sağdaki kişinin ise Tevfik Rüştü Aras olduğu belirtilmiş.

6 Temmuz 1931’de Irak Kralı I. Faysal’ın Türkiye ziyareti sırasında çekildiği anlaşılan fotoğrafta yer alan Yunus Nadi Abaloğlu ve Tevrik Rüştü Aras isimleri araştırıldığında; Abaloğlu’nun Cumhuriyet Gazetesi kurucusu gazeteci, Aras’ın ise dönemin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras olduğu bulunuyor. Abaloğlu’nun ve Aras’ın vesikalık fotoğrafları ile paylaşımdaki fotoğraf karşılaştırıldığında da görsel uyuşma görülebilir.

Arap İsyanını başlatan Şerif Hüseyin’in oğlu ve Sykes-Picot düzeni sonrasında Birleşik Krallık’ın desteğiyle Irak’ın ilk kralı olan I. Faysal, 1921–1933 arasında hüküm sürdü ve modern Irak’ın kurucu figürlerinden biri olarak görüldü. Pragmatik ve dengeli bir siyaset izleyen Faysal, İngiltere’nin bölgedeki nüfuzunu tamamen karşısına almadan devlet inşa etmeye çalıştı. Aynı zamanda Arap milliyetçiliğinin ortak bir siyasi çatı altında toplanmasını savunuyor, Irak’ı bölgedeki yeni düzenin uyumlu ama etkili aktörlerinden biri hâline getirmeyi hedefliyordu.

Faysal, Temmuz 1931’de kendi talebiyle Türkiye’yi ziyaret etti. Amaç, Musul meselesi sonrasında iki ülkenin ilişkilerini sakinleştirmek, yeni dönemde ticaret, sınır güvenliği ve bölgesel istikrar konularında daha yakın bir işbirliği kurmaktı. Ankara’daki temaslarda karşılıklı güvenin artırılması, ekonomik ilişkilerin canlandırılması ve komşuluk hukukunun kurumsal zemine oturtulması üzerinde duruldu. Ziyaret, hem Türkiye hem Irak açısından iki ülkenin gelecekteki ilişkilerini daha dengeli bir noktaya taşıyan önemli bir adım olarak değerlendirildi.