Atatürk’ün Boyuna Atıf Yapan Fotoğraf Gerçek mi?

Başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Cumhuriyet’in kurucu kadrosu, sosyal medyada uzun zamandır çeşitli iddiaların odağında yer alıyor. Bu iddiaların bir kısmı tarihsel bağlamdan kopuk şekilde kurgulanırken, bir kısmı da sansasyonel nitelikleri nedeniyle dikkat çekiyor. Son dönemde manipüle edilen fotoğraflar ve yapay zeka araçlarıyla üretilen görseller, bu iddiaları besleyen en yaygın araçlardan biri haline geldi. Bahsi geçen paylaşımlar ise tarihsel figürlere dair algıları etkilerken manipüle edilmiş içeriklerin geniş kitlelere yayılmasına neden oluyor.

3 Eylül’de X platformunda dolaşıma sokulan bir fotoğrafın Atatürk’ün gerçek boyunu gösterdiği iddia edildi. Fotoğrafta Mustafa Kemal Atatürk kısa boyuyla dikkat çekerken, sağında ve solunda kendisinden oldukça uzun iki kadın yer alıyor. Fotoğraf arama motorlarının tersine görsel aracı ile tarandığında, İsveç Büyükelçiliği’nin resmi X hesabında paylaşılan orijinal fotoğrafa ulaşılıyor. 

2021 yılında 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı dolayısıyla paylaşılan gönderinin açıklama bölümünde ise “Happy 23 April Sovereignty and Children’s Day! Mustafa Kemal Ataturk, HRH Crown Princess of Sweden Lady Louise Mountbatten (future Queen of Sweden) and HRH Princess Ingrid of Sweden (future Queen of Denmark) at the Swedish Residence in Ankara. (4 Oct. 1934)” metni yer alıyor. Bahsedilen metin “23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kutlu olsun! Mustafa Kemal Atatürk, İsveç Veliaht Prensesi Leydi Louise Mountbatten (geleceğin İsveç Kraliçesi) ve İsveç Prensesi Ingrid (geleceğin Danimarka Kraliçesi) Ankara’da İsveç Köşkü’nde. (4 Ekim 1934)” şeklinde Türkçe’ye çevrilebilir. 

Fotoğrafın tam boyutlu haline ise İşte Atatürk adlı siteden ulaşılabilir. 

İşte Atatürk sitesinde de İsveç Büyükelçiliği’nin açıklamasına doğrulayan, fotoğrafın 4 Ekim 1934’te İşveç Büyükelçiliği’nde kayda alındığı bilgisi yer alıyor. 

4 Ekim 1934 tarihinde İsveç Büyükelçiliği’nde verilen resepsiyonla ilgili araştırma yapıldığında, aynı resepsiyonda çekilen farklı fotoğraflara da ulaşılabilir. Stok fotoğraf sitesi Alamy’de Associated Press (AP) tarafından paylaşılan ve aynı resepsiyonda çekilen farklı bir fotoğraf bulunuyor. 2NGJHM9 ID numaralı fotoğrafın başlığında Atatürk’ün İsveç Veliaht Prensesi Louise Alexandrine Mountbatten ile birlikte yer aldığı açıklaması yer alıyor.

Atatürk’ün boyu konusunda, farklı rakamlar sosyal medyada uzun zamandır tartışma konusu. Boyuyla ilgili açıklamalar dönemin resmi kayıtlarında bulunabilir. Genelkurmay Başkanlığı’nın yayımladığı Atatürk’ün özlük bilgilerine göre Atatürk’ün boyunun 174 cm, ağırlığının ise 74-76 kg olduğu bilgisi verilmiş.

Genelkurmay’ın Atatürk’ün özlük bilgilerini yayımlamadan önceki dönemde İlber Ortaylı ve Yusuf Halaçoğlu gibi tarihçilere göre Atatürk’ün boyunun 168 cm olduğu görüşü hakim olsa da, özlük bilgilerinin yayımlanmasından sonra Ortaylı şu açıklamayı yapmış:

“Mustafa Kemal Atatürk’ün boyunu ben de 1.68 cm olarak biliyordum. Bunun doğrusunu tam olarak kim biliyor ki açıklama yapmış. Bunların lüzumsuz konular olduğunu düşünüyorum. Genelkurmay Başkanlığı ne diye böyle bir açıklama yapıyor hala anlamış değilim.” 

Halaçoğlu’nun açıklaması ise şu yönde: 

“Osmanlı’da devlet erkanının, üst düzey yöneticilerin sicil-i ahval adında bir defteri vardı. Osmanlı arşivinde fiziki durumlarını ortaya koyan bir kitap var. O kitapta el yazısından bilgiler bulunuyor, oradan almış olabilirler. Bizim için boyunun önemi yok zaten.”

Sonuç olarak, Atatürk’ün boyu hakkında tarihçiler arasındaki yaygın görüşün Genelkurmay’ın özlük bilgileri yayınına kadar 168 olduğu yönündeyken, Genelkurmay’ın 174 cm bilgisinin önemli tarihçiler kaynak olarak kabul ettiği görülüyor. 

Uzun zamandır tartışma konusu olan Atatürk’ün boyu ve manipüle edilmiş fotoğraf, Malumatfuruş tarafından da analiz edilmiş.