İstanbul’un Deprem Zemini

Geçtiğimiz günlerde Silivri açıklarında yaşanan 6.1 Mw büyüklüğünde yaşanan deprem İstanbul’da yaşayanları korkutu. Depremin ardından 400’ün üzerinde artçı sarsıntı meydana geldi. Öte yandan, yaşanan depremin büyük marmara depremini tetikleyip tetiklemeyeceği, konusunda tartışmalar ise devam ediyor. Jeologlar Marmara Denizi’ndeki fayları tartışırken, İstanbulluların tedirginliği ise hâlâ sürüyor. Vatandaşlar yaşadığı evin zeminine güvense bile, apartmanı yeni olsa dahi kalitesine güvenemiyor.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi seneler süren araştırmalar sonucunda 2011 yılında İstanbul’un jeolojik haritasını yayınladı. İstanbul’da 2019 yılında 5.8 Mw büyüklüğünde yaşanan depremin ardında Jeolog Prof. Dr. Ramazan Demirtaş haritanın tam boyutlu halini X hesabı üzerinden paylaştı. Bu paylaşımın ardından Şan Özmen adındaki bir geliştirici, haritayı dijitalleştirerek konuma göre daha rahat fikir edinmeyi sağladı.

İstanbul Jeoloji Haritası, İstanbul’un hangi ilçelerinde zeminin daha sağlam, hangi ilçelerinde depreme dayanıksız zeminler olduğunu gösterebiliyor. 

Haritada kahverengi, yeşil, mor, kırmızı ve mavi taralı yerler deprem açısından riski daha düşük olan zemin formasyonlarını ifade ediyor. Garipçe formasyonu hariç sarı tonlu yerler ve gri tonlu yerler ise zemin açısından riskli bölgeleri gösteriyor. İstanbul’un zemin formasyonu ile ilgili detaylı bilgiler 2011 yılında yayınlanan raporda incelenebilir.

Haritaya bakıldığı zaman Kadıköy’ün Feneryolu, Kozyatağı, Göztepe, Bostancı gibi semtlerinde riski daha düşük olan Trakya formasyonu olduğu görülürken, Fenerbahçe stadyumunun da yer aldığı Kuşdili bölgesi ise zemin açısından riskli. 

Anadolu Yakasında Beykoz, Ataşehir, Üsküdar, Ümraniye’nin Dudullu, Çamlık gibi semtleri, Maltepe’nin Küçükyalı, Başıbüyük gibi semtleri, Kartal, Pendik’in Kurtköy, Kaynarca, Batı, Tuzla’nın ise Tepeören, Fırat gibi semtleri haritaya göre depreme daha dayanıklı riski az bölgelerde bulunuyor. 

Avrupa Yakası’nda ise Boğaz hattında Eminönü’nden Rumelikavağı’na, Beşiktaş’tan Arnavutköy’e kadar geniş bir alan riski daha az zemine sahip. Öte yandan, Fatih, Zeytinburnu, Bahçelievler, Bakırköy, Bağcılar, Güngören, Yeşilköy, Küçükçekmece, Avcılar, Esenyurt, Beylikdüzü ve Büyükçekmece’yi kapsayan çok geniş bir alan haritaya göre riskli zemin kategorisinde yer alıyor.

Küçükçekmece gölünden başlayıp, Sazlıdere barajını da içine alan ve Terkos gölüne kadar ulaşacak olan Kanal İstanbul projesinin getireceği yapılaşma da haritaya göre zemin sorunu yaşayacak görünüyor. Bölgenin etrafındaki İstanbul formasyonu ve Ceylan formasyonu depremde riski yüksek zemin olarak tanımlanıyor.

Deprem söz konusu olduğunda zemin koşulları önemli bir faktör olsa da, tek başına sağlıklı bir risk değerlendirmesi yapmaya yetmiyor. Depremin etkilerini en aza indirebilmek için asıl kritik olan, depreme dayanıklı binalar inşa etmek. Ancak Türkiye gibi ekonomik koşulların zor olduğu ülkelerde, daha güvenli zeminlere sahip bir semte taşınmak, bütçeye uygun ve depreme dayanıklı bir ev bulmak çoğu zaman kolay olmuyor.

Bu zorluğu somutlaştırmak için, İstanbul’da zemin riski görece daha düşük olan Beykoz, Kadıköy, Ataşehir, Üsküdar, Kartal, Beşiktaş, Sarıyer, Kağıthane ve Beyoğlu ilçelerindeki 0-4 yaş aralığındaki kiralık konutlara ait güncel fiyat verilerini incelemek mümkün.

Endeksa’dan alınan verilere göre Mart 2025’te 0-4 yaş aralığında metrekare başına en pahalı ilçe Beşiktaş. Metrekare fiyatının 793 lira olduğu Beşiktaş’ı 637 lira ile Sarıyer takip ediyor. 3. sırayı ise 600 lira ile Beykoz ve Kadıköy paylaşıyor. Listenin son sırasında 329 lira ile Kartal yer alıyor.

Ortalama kira fiyatlarına bakıldığı zaman da birinci sırada 134 bin lira ile yine Beşiktaş yer alıyor. Beşiktaş’ın hemen ardından 95,5 bin lira ile karşı kıyısında yer alan Beykoz geliyor. Üçüncü sırada ise 82 bin lira ile Sarıyer yer alıyor.

4 kişilik bir ailenin oturabileceği 0-4 yaş aralığındaki 3+1 evlerin ortalama fiyatlarına bakıldığında ise kiraların daha da yükseldiği görülüyor. Bu alanda da lider Beşiktaş. 3+1 bir evin ortalama kirasının 216.1 bin lira olduğu Beşiktaş’ı 103.8 bin lira ile komşusu Sarıyer takip ediyor. Üçüncü sırada ise 102.5 bin lira ile Beykoz yer alıyor. Belirlediğimiz ilçeler arasında son sırada 36,7 bin lira ile Kartal bulunuyor.