İstanbul'da Asgari Yaşamın Maliyeti

2021, ‘yüksek enflasyon’ kavramının yaklaşık 20 yıl aradan sonra Türkiye gündemine yeniden yerleştiği bir yıl oldu. 2021’in yıllık %36,8 enflasyon oranı ve asgari ücrette yarı yarıya artış ile tamamlanmasının ardından 2022 Mart ayında, geçtiğimiz yılın aynı ayına göre %61,12 oranında enflasyon oranına ulaşıldı. Fiyat artışları devamlı hale gelirken, Türkiye’de ardı ardına gelen zam haberleriyle en çok konuşulan konu ekonomi.

Elektrik, doğal gaz, ulaşım, gıda fiyatları gibi birçok temel ihtiyacın bedeli, 2019 yılından bu yana ciddi bir artış yaşıyor. Bu anlamda Türkiye’de fiyatların en yüksek seyrettiği şehir olan İstanbul’da, asgari ücretli bir çalışanın temel ihtiyaçlarında maruz kaldığı ekonomik yükün gelişimini gözlemlemek, fiyatlarda ve yaşam maliyetinde yaşanan artışı daha yakından takip edebilmek adına uygun bir araç olabilir.

2022 yılının Mart ayında İstanbul’da kiralık konut metrekare fiyatının bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 126,45 oranında arttı. Sahibinden.com’un emlak endeksi arşivi, üç yıl içinde kiraların yaklaşık 3 katına ulaştığını gösteriyor. 2019’un Mart ayında İstanbul’da kiralık konut metrekare fiyatı 16 lira seviyesindeyken 2022 yılının Mart ayında bu rakam 53 liraya ulaştı. 

İstanbul’un kiralık konutlarda en uygun fiyatlı ilçesi Silivri’de, aynı zaman ölçeğinde metrekare kira fiyatı 9 Tl’den 28 Tl’ye yükseldi. 2022 Mart fiyatlarında bir önceki yılın aynı ayına göre artış oranı ise yüzde 126,08. Bu artışla birlikte Silivri’de 90 metrekare bir evin ortalama kirası 2520 liraya mal oluyor.

15 milyon nüfusu bulunan İstanbul’da 2021 yılında günde ortalama toplu taşıma kullanan kişi sayısı 8 milyon civarındaydı. 1.1 milyon yolcu ile İETT otobüs ve metrobüsleri İstanbul’un toplu taşıma araçları arasında en sık kullanılanlardan birini oluşturuyor. 

İstanbul’da birden fazla araç kullanarak işine ulaşabilen bir çalışanın ulaşım tarifeleri içinde ekonomik seçeneği, tam abonman kart. Bu kartın ücreti, geçtiğimiz yıl Temmuz ayından bu yana %90’lık bir artış gösterdi. Üç yıllık değişim, 2019’da 205 lira olan tam abonman kart ücretlerinin 3 katına çıktığını ve Nisan 2022’de 602 lira olarak ücretlendirildiğini gösteriyor. 

2021’in son ayında 1 kwh elektrik tüketimi, 0,91 TL’ye tekabül ederken yeni yılda gelen zam ile birlikte 1,37 TL’ye yükselmişti. Mart 2022’de uygulanan KDV indirimiyle birlikte 1 kwh elektriğin yeni birim fiyatı 1,26 TL haline geldi.

2020’de Türkiye’de hanehalkının aylık elektrik tüketiminde en büyük payı, yüzde 43 ile aylık 83 kwh ile 208 kwh oluşturdu. Türkiye’nin tüketim miktarı ortalamasının 125 kwh olarak belirlenebileceği göz önüne alınarak yapılan hesaplamayla bir hanenin ortalama elektrik faturasının 157 lira olduğu gözlemleniyor.

2022 yılıyla birlikte doğal gaza yüzde 25 oranında zam gelmişti. 1 Nisan 2022 tarihinde ise doğal gazın fiyatı yüzde 35 oranında bir zamma daha maruz kaldı. İGDAŞ verilerine göre, konutlar için doğal gaz metreküp perakende fiyatı (KDV hariç) son beş ayda yüzde 64,91, son bir yılda ise yüzde 93,9 oranında arttı. Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR) 2020 Doğal Gaz Sektör Raporu'na göre konutlarda hane başı ortalama gaz tüketiminin aylık ortalama 80,3 metreküp olduğu görülüyor. 1 Nisan 2022 tarihinde gelen son zam ile birlikte metreküp fiyatı ise 3,2 TL. Buna göre, bir hanenin doğal gaza ayda ortalama 257 lira ödediği sonucuna ulaşılıyor.

Doğal gaz, elektrik, ev kirası ve ulaşım giderlerinin toplamı, bu haliyle asgari geçinen bir hane için toplam 3 bin 536 lira. 2022 yılı asgari ücretinin 4 bin 253 lira 40 kuruş olduğu düşünüldüğünde yalnızca bu giderlerin asgari ücretin yüzde 83,13’üne tekabül ettiği görülüyor. 2021 yılında aynı kalemler dönemin asgari ücretinin yüzde 60,19’una, 2020 yılında yüzde 62,25’ine, 2019 yılında ise yüzde 60,6’sına karşılık geliyordu.