Türkiye'nin Kredi Derecelendirme Notları

Haberlerde sıklıkla karşımıza çıkan kredi derecelendirme notları, bir ülkenin aldığı borçları geri ödeme gücünü gösteren göstergelerden biri. Bu notlar, o ülkenin ekonomisinin sağlam ya da riskli bir profil çizip çizmediğine dair kamuoyuna ve yatırımcıya fikir veriyor. Not değerlendirmeleri dünya genelinde kabul gören kuruluşlar tarafından gerçekleştiriliyor. En çok dikkate alınan üç büyük kuruluş ise Moody’s, Standard&Poors (S&P) ve Fitch.

Kredi derecelendirme sisteminin işleyişine dair genel çerçevenin ardından, Türkiye’nin son on yıldaki kredi notu seyrine yakından bakalım. 

Kredi derecelendirmelerinde belirli kategoriler bulunur ve bunlar harf ya da rakamlarla ifade edilir. En yüksek not olan AAA ve AA, bir ülkenin ya da şirketin borçlarını ödeme kapasitesinin çok güçlü olduğunu gösterir. A ve BBB notları, orta seviyede bir güvence anlamına gelir ve ekonomik koşullar kötüleştiğinde dikkatli olunması gerektiğini belirtir. BB ve B seviyeleri “spekülatif” olarak tanımlanır, bu da yatırımın riskli olduğunu ve ödeme gücünün daha zayıf sayıldığını gösterir. CCC, CC, C ve D notları ise en düşük kategorilerdir; bu seviyeler çok yüksek risk taşıyan, ödeme kapasitesi son derece sınırlı ya da hiç olmayan ülkeler ve şirketler için verilir. BBB- ve üstü bir kredi derecelendirme notu alan ülkeler, yatırım yapılabilir olarak tanımlanırken daha düşük not alan ülkeler yatırım yapılamaz olarak tanımlanır. 

Derecelendirme görünümü (outlook), kredi notunun yakın ve orta vadede hangi yönde değişebileceğine dair derecelendirme kuruluşlarının verdiği işarettir. Yani mevcut notun kendisini değil, gelecekte artma ya da düşme ihtimalini anlatır. Dört temel görünüm türü vardır: pozitif görünüm not artışı ihtimalini, negatif görünüm not düşüşü riskini, durağan görünüm mevcut seviyenin korunacağını, gelişen görünüm ise yönün belirsiz olduğunu gösterir. Bu sayede yatırımcılar sadece bugünkü notu değil, önümüzdeki dönemde o notun nasıl bir seyir izleyebileceğini de görebilir. 

Son on yıldaki değerlendirmelere bakıldığında Türkiye’nin kredi notlarının 2015’te yatırım yapılabilir seviyede bulunduğu fakat sonraki yıllarda kademeli olarak bu seviyenin altına indiği görülüyor. 2016’da Moody’s ve Fitch, Türkiye’nin notunu yatırım yapılabilir seviyenin altına indirdi; S&P ise ülkeyi daha düşük kategorilere taşıdı. 2018’den 2022’ye kadar notlar sürekli olumsuz bir seyir izledi ve Türkiye “spekülatif” kategoride değerlendirildi. 2023 yılında Türkiye’nin notlarında son on yıldaki en düşük seviyeler görüldü. 2024 ve 2025’te ise üç kuruluş da küçük not artışlarıyla Türkiye’nin görünümünde kısmi bir iyileşme olduğuna işaret etti. Genel olarak, son on yılda kredi notlarında belirgin bir gerileme yaşanırken, son dönemde kısmi bir iyileşme dikkat çekiyor.

Kredi notları, ülkelerin küresel piyasadaki güven derecesini özetler. Almanya, ABD ve Fransa en yüksek notlara sahip ülkeler olarak öne çıkarken, bu durum borçlarını geri ödeme risklerinin son derece düşük görüldüğünü gösteriyor. Çin, İspanya, Yunanistan ve Hindistan da yatırım yapılabilir seviyede yer almakla birlikte, notları bu grubun altında konumlanıyor. Brezilya, Türkiye ve Arjantin ise yatırım yapılabilir düzeyin altında değerlendiriliyor. Bu da söz konusu ülkelerin borç ödeme kapasitesine ilişkin risklerin daha yüksek algılandığını gösteriyor.

Kısacası kredi notları, kimin güven veren bir borçlu, kimin ise daha temkinle yaklaşılan bir ülke olduğunu tek bakışta gösterdiği için uluslararası yatırımcıların kararlarında, ülkelerin finansmana erişim koşullarında ve borçlanma maliyetlerinde belirleyici bir rol oynuyor.