Türkiye'nin Kredi Derecelendirme Notları

Kredi derecelendirme notu, bir ülkenin kendisine verilen borçları geri ödeyebilme kapasitesini veya geri ödeyememe olasılığını gösteren bir kredi riski değerlendirmesidir. Dünyada ülkelere kredi derecelendirme notunu veren ve yatırımcılar tarafından genel bir kabul gören üç büyük kredi derecelendirme kuruluşu bulunuyor; Moody’s, Fitch ve Standard&Poors (S&P). Bu kuruluşlar ülkelerin ekonomik ve politik durumlarını inceleyerek kredi risk puanlarını hesaplıyor.

Biz de Fitch, S&P ve Moody’s tarafından kredi derecelendirme notlarının nasıl belirlendiğini ve Türkiye’nin son 10 yıldaki notlarını dünya ülkeleri arasındaki yeriyle birlikte inceledik.

Kredi derecelendirme notunu belirlerken kuruluşlar, GSYH büyüme oranı, işsizlik oranı, cari işlemler dengesi, enflasyon oranı, kamu borçlanmaları ve işsizlik oranı gibi ülkelerin makroekonomik göstergelerine bakarak ekonomik riski belirliyor. Kuruluşlar politik riski belirlerken ise siyasi istikrar, seçimlerin zamanlamaları, ülke içi siyasal dengeler ve iktidar partisinin oy oranı gibi kriterleri değerlendiriyor. Ayrıca kredi derecelendirme raporlarında yer alan bir diğer kriter de ülke ekonomisinin siyasi karar merkezinden ne denli bağımsız olduğunu belirten (Merkez Bankası Bağımsızlığı) Ekonomik Özgürlük Endeksi.

Kredi derecelendirme notları, yabancı sermayeye ihtiyaç duyan, dış ticaret açığı bulunan gelişmekte veya az gelişmiş ülkeler için yabancı yatırımcıların o ülkede yatırım yapabilmesi açısından oldukça önemli. Açıklanan ülke kredi notları ne kadar yüksek olursa devletler gerek bono, tahvil gibi menkul kıymetler ihraç ederek yatırımcılardan borç alır ve sermaye piyasasında kendisine fon yaratır gerekse de aldığı borcun geri ödemesini daha düşük faiz oranından ödeyerek maliyetini azaltır.

AAA’dan D ye kadar alfabetik harfler ile kredi derecelendirme puanları ve puan düzeyleri belirlenen ülkeler, temel olarak “yatırım yapılabilir” veya “yatırım yapılamaz” olarak ikiye ayrılıyor. Kuruluşlardan BBB- kredi derecelendirme notunu ya da daha yükseğini alan ülkeler yatırım yapılabilir, daha düşük not alan ülkeler ise yatırım yapılamaz olarak tanımlanıyor.

Kredi derecelendirmede tabloda belirlenen notlar ile birlikte bir de görünüm kısmı vardır. Kuruluşlar ülkelerin puanları ile beraber, bir sonraki notun ne olacağına dair mesaj olarak nitelendirilen pozitif, negatif ve durağan görünümleri de paylaşırlar. Görünümün pozitif olması bir sonraki notun artabileceği, negatif olması ise bir sonraki notun düşebileceği anlamına gelir.

2009 yılında Türkiye, spekülatif seviyede “yatırım yapılamaz” olarak görülüyordu. 2009 yılından 2012 yılına kadar spekülatif seviyede derecelendirilen Türkiye, Kasım 2012’de Fitch tarafından “yatırım yapılabilir” seviyeye çıkmış, Mayıs 2013’te ise hem Fitch hem de Moody’s tarafından alt orta sınıfta yer almış ve “yatırım yapılabilir” olarak değerlendirilmiştir. Ocak 2017’ye kadar bu üç kuruluştan en az birinin “yatırım yapılabilir” notuna sahip olan Türkiye, Ocak 2017’den bu yana kuruluşların üçünden de olumlu bir not alamadı ve kredi derecelendirme notu “son derece spekülatif” düzeyine kadar geriledi.

Son günlerde hem siyasiler tarafından hem de ekonomistlerce sıkça dile getirilen kredi derecelendirme notu, geçtiğimiz yıl Merkez Bankası eski başkanı Murat Çetinkaya’nın Cumhurbaşkanı kararı ile görevinden alınmasından da etkilendi. Bu gelişmenin ardından Temmuz 2019'da Fitch, Merkez Bankası’nın bağımsızlığını sebep göstererek kredi derecelendirme notunu BB’den BB-‘ye düşürdü.

Bunun yanında Fitch, Türkiye'nin kredi notu değiştirdiği Temmuz 2019'dan günümüze kadar Türkiye'nin kredi notu görünümüne dair 2 karar daha verdi. Kasım 2019'da Türkiye'nin kredi notu görünümünü negatiften durağana çeken Fitch, Ağustos 2020'de ise durağan olan görünümünü tekrardan negatife çevirdi ve BB- olan kredi notunu da teyit etti. Ayrıca Kredi derecelendirme kuruluşlarından bir diğeri Moody's de 11 Eylül 2020 tarihinde Türkiye'nin kredi derecelendirme notunu B1'den B2'ye düşürdü. Yayınladıkları raporda ise bunun sebebini Merkez Bankası'nın bağımsız para politikası uygulayamaması ve enflasyonun hedeflenenin oldukça üstünde gerçekleşmesi ve öngörülebilir bir para politikası uygulanmaması sonucu oluşan güvensiz ortam olduğu belirtildi.

Türkiye’nin kredi derecelendirme notunda dünyadaki yerini incelediğimizde ise Türkiye, 2018 yıl sonu itibarıyla 13 puan ile 148 ülke arasından 82. sırada yer alıyordu. 2019'da ise Türkiye 91. sıraya geriledi. Bunlara ek olarak 2019 yılının haziran ve temmuz aylarında Moody’s ve Fitch’in Türkiye’nin kredi notunu düşürdüğünü de belirtmek gerekir. Bu kuruluşların bazı ülkelere verdikleri en güncel kredi derecelendirme notları ise aşağıdaki gibidir.