Paylaşımdaki Uydu Görüntüleri Sudan’daki Toplu Katliamı mı Gösteriyor?

29 Ekim’de Birleşmiş Milletler, Sudan’ın güneybatısındaki El-Faşir kentinde bir hastaneye düzenlenen saldırıda 460 hasta ve yakınının hayatını kaybettiğini açıkladı. Bu olayla gözler yeniden Sudan’a çevrildi. Ülkede 2023’ten bu yana süren iç savaşta, kesin rakam bilinmemekle birlikte ölü sayısının 150 bini aştığı tahmin ediliyor. Çatışma, Sudan ordusu (SAF) ile paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) arasında Nisan 2023’te başladı. Her iki taraf da 2021’deki askeri darbeyle kurulan geçici askeri yönetimin parçasıydı. Ancak RSF’nin orduya katılma süreci ve komuta yapısı konusundaki anlaşmazlıklar, uzun süredir devam eden güç mücadelesini savaşa dönüştürdü. Savaş önce başkent Hartum’da yoğunlaştı, ardından batıdaki Darfur ve güneydeki Kordofan bölgelerine yayıldı. Darfur’da RSF ve Arap milislerin gerçekleştirdiği katliamlar, özellikle Masalit halkına yönelik sistematik şiddet nedeniyle uluslararası kuruluşlarca “soykırım” olarak tanımlanıyor. Çatışmalar 8 milyondan fazla insanı yerinden etti, 3,5 milyondan fazlası komşu ülkelere sığındı. Açlık, kolera ve çocuk ölümleri yaygın hale geldi. Birleşmiş Milletler’e göre Sudan bugün dünyanın en ağır insani krizini yaşıyor; nüfusun yarısından fazlası, yani yaklaşık 25 milyon kişi, temel gıdaya erişemiyor. 

İki yıldır süren savaş suçları ve katliamlara rağmen Sudan’daki iç savaş uzun süre uluslararası gündemde yer bulamadı. Ancak son dönemde bölgeden geldiği iddia edilen çok sayıda fotoğraf ve video sosyal medyada yayılmaya başladı. Bu paylaşımlar arasında, bağlamından koparılmış ya da yanlış ilişkilendirilmiş görsellerin de yer alması, bilgi kirliliğini daha da artırıyor.

Sudan İç Savaşı ile ilgili olduğu iddia edilen çeşitli fotoğraf ve videolar ise sosyal medyanın gündeminde. Savaşın oldukça kanlı olması nedeniyle de kullanıcılar paylaşılan her görsele inanma eğiliminde. Ancak paylaşılmadan veya yayılmadan evvel görsel materyallerin kaynağının doğrulanması krizi derinleştirmemek ve bilgi kirliliğini önlemek adına son derece önemli. Bu kaynaklardan biri de son günlerde yoğun bir şekilde paylaşılan bazı uydu görüntüleri.

İddiada paylaşılan görsel, tersine görsel arama yöntemiyle aratıldığında buranın Sudan’ın Kumia isimli bölgesi olduğu anlaşılıyor. Bu bilgi üzerine Google Earth üzerinden yapılan aramada fotoğrafın gerçek bir uydu görüntüsü olduğu anlaşılıyor. Dolayısıyla görsel manipüle edilmiş ya da yapay zeka ile üretilmiş değil. Ancak görüntüler incelendiğinde görselin yanlış bağlamda kullanıldığı görülüyor. Görüntünün 2022 tarihli Google Earth kayıtlarında da yer aldığı ve bölgede yaşanan son olaylarla bir ilgisi bulunmadığı anlaşılıyor. Uzmanlara göre fotoğraftaki koyu lekeler, aslında sulama alanında toplanan sığırlar ve doğal su birikintileri. Yani iddia edildiği gibi toplu mezarlar değil. 

Yale Humanitarian Research Lab ve diğer analiz grupları tarafından elde edilen yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri, Rapid Support Forces (RSF) adlı paramiliter grubun El Fasher kenti ele geçirmesinin ardından yığınak mezarlar, kanlı zemin lekeleri ve hatta vücut uzunluğunda ölçülebilen cisimlerin gömüldüğü alanları tespit etti. Örneğin, kanlı lekeler ve beyaz cisimlerin insan cesedine işaret ettiği belirtiliyor. Ayrıca sahil şeridinde, hastane kampüsleri çevresinde ve üniversite binası önlerinde gömüldüğü değerlendirilen toplu mezar alanları da görüntülenmiş.

Ancak bu tür görüntüler, yalnızca resmi kurumlar veya bağımsız insan hakları kuruluşları tarafından doğrulandığında güvenilir kabul edilebilir. Savaş gibi yoğun bilgi kirliliğinin yaşandığı dönemlerde, doğru ve onaylanmış bilgiyi paylaşmanın önemi her zamankinden daha fazla.