Büyükşehirlerin Türkiye GSYH’si İçindeki Payları

Büyükşehirlerin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) miktarı, ülke geneli GSYH’sine kıyasla önem taşımakta. Özellikle büyükşehirlerin ülkenin ekonomik merkezleri olarak kabul edilmesi ve bu şehirlerin ekonomik gücü, ekonominin ulusal performansını da doğrudan etkileyebiliyor. 31 Mart 2024 yerel seçimleri öncesinde de şehirlerin GSYH’sinin ülke geneli GSYH’sine oranı ve en yüksek GSYH’ye sahip olan şehirlerdeki seçim sonuçları ülkenin ekonomi politikalarının belirlenmesi, büyükşehirlerin ekonomik gücü, bölgesel kalkınma stratejileri gibi birçok etkiye sahip. 

Genelde, bir ilde GSYH'nin yüksek olmasının, seçmenlerin mevcut durumdan memnun olduklarını ve iktidar partisine oy verme eğilimini artırdığı düşünülse de Türkiye gibi yüksek enflasyonun olduğu ülkelerde, bu sonuçlara doğrudan bir etkiden söz etmek pek mümkün değil. Özellikle büyükşehirlerde, barınma, ulaşım gibi kalemlerin maliyetlerinin diğer şehirlere kıyasla çok daha yüksek olmasının, seçmenlerin yönelimine daha fazla etki ettiği düşünülmekte. 31 Mart 2024 yerel seçimlerine de bu kalemlerin daha büyük etki ettiğini söylemek yanlış olmaz.

Son nüfus verilerine göre 85 milyon 372 bin 377 kişilik nüfusa sahip Türkiye’de nüfusun %78,15’i (66 milyon 653 bin 959 kişi) 30 büyükşehirde yaşıyor. Büyükşehirlerin GSYH’sinin toplam GSYH içindeki payı ise yüzde 85,6. 31 Mart 2024 tarihinde yapılan yerel seçimlerin kesin olmayan sonuçlarına göre 30 büyükşehirin 14'ünü Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 12’sini Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), üçünü Halkların Eşitlik ve Demokratik Partisi (DEM Parti) ve birini Yeniden Refah Partisi (YRP) kazandı. 

2014 yerel seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 6 büyükşehir kazanırken, 2019 yerel seçimlerinde Ankara ve İstanbul da dahil olmak üzere 30 büyükşehirin 11’ini kazanmıştı. 2024 yerel seçimlerinde ise CHP üç büyükşehir daha kazandı ve 14 büyükşehiri 2029 senesine kadar yönetme hakkına sahip oldu. TÜİK’in en son yayımladığı “İl Bazında Gayrisafi Yurt İçi Hasıla, 2022” verilerine göre, CHP’nin sahip olduğu 14 büyükşehirin toplam GSYH içindeki payı yüzde 66,5 oldu. Bu alanda toplam GSYH’den en yüksek payı 4 trilyon 564 milyar 280 milyon TL ile İstanbul alırken, İstanbul’u 1 trilyon 329 milyar 810 milyon TL ile %8,9 pay alan Ankara ve 972 milyar 238 milyon TL ile %6,5 pay alan İzmir izledi. Üç büyükşehirden sonra Bursa, Antalya, Mersin ve Adana CHP’nin yönettiği ve toplam GSYH’den yüzde 2’nin üzerinde pay alan diğer şehirler oldu. 

GSYH’si toplam GSYH içinde en büyük paya sahip Ankara ve İstanbul’u 2019’da CHP’ye kaybeden AK Parti, 2024 yerel seçimlerinde de bu iki büyükşehirde birinci parti olamadı. AK Parti'nin 2019-2024 arasında yönettiği 15 büyükşehir belediyesinin GSYH’sinin toplam GSYH’den aldığı pay yüzde 22,1'di. 2024 yerel seçimlerinde 12 büyükşehir kazanan AK Parti’nin yöneteceği büyükşehirlerde bu oran yüzde 16,1'e geriledi. AK Parti büyükşehirlerinin toplam GSYH içindeki payı ele alındığında birinci sırada yüzde 4,1 ile Kocaeli bulunuyor. Kocaeli'ni yüzde 2,1'le Konya ve Gaziantep, yüzde 1,4'le Kayseri takip ediyor.

TÜİK’in son verilerine göre Türkiye’de kişi başına düşen milli gelir 176.651 TL. Büyükşehirlere göre kişi başına düşen GSYH incelendiğinde AK Parti’nin büyükşehir belediye yönetiminde olduğu Kocaeli 302 bin 772 TL ile ilk sırada. Kocaeli'ni, 287.524 TL ile CHP’nin büyükşehir belediyesi yönetiminde olduğu İstanbul ve 253.501 TL ile Tekirdağ izliyor. CHP’nin yönetiminde olduğu 14 büyükşehirin kişi başına GSYH ortalaması 188.785 TL. AK Parti’nin yönetiminde olduğu Kocaeli dahil 12 büyükşehirde GSYH ortalaması 134.530 TL. YRP’nin yönettiği tek büyükşehir olan Şanlıurfa'da kişi başına GSYH 64.416 TL’yken, DEM Parti’nin 2024’te kazandığı üç büyükşehirde kişi başına GSYH ortalaması 76.723 TL.