Türkçe Dünyada En Çok Konuşulan 5. Dil mi?

Dünyada en çok konuşulan dillerle ilgili listeler sosyal medyada hızla yayılıyor ve çoğu zaman bağlamından koparılarak paylaşılıyor. Farklı kaynaklarda görülen sıralamalarda Türkçenin sıralamadaki yeri kullanıcıların ilgisini çekmesinin yanında, kimlik ve aidiyet tartışmalarının parçası haline geliyor. Bu durum, Türkçe hakkında dolaşıma giren paylaşımlarda yanlış yönlendirmelere yol açabiliyor. Bu tür iddiaları değerlendirirken hangi ölçütün kullanıldığı önem taşıyor.

7 Aralık’ta X platformunda dolaşıma giren bir paylaşımda dünya üzerinde 8 bin dil olduğu ve Türkçe’nin en çok konuşulan 5. dil olduğu iddia edildi. Dillerin konuşulma sayıları üzerinden belirlenen listeler genellikle ana dil konuşan sayısı veya toplam konuşan sayısına göre belirlenirken, makro dil ve lehçe gibi sınıflandırmaların yapılması gibi metodolojik farklılıklar da ülkelerin sıralamasını etkileyebiliyor. 

Ana dil konuşma sayısına göre sıralama araştırıldığında, Wikipedia’da diller hakkında araştırma yapan Ethnologue’un nüfusa göre listesi bulunuyor. Listede dünya dilleri hakkında araştırma yapan Ethnologue referans gösterilirken, Türkçe 12. sırada yer alıyor. Ancak listede Arapça, Farsça ve Çince gibi makro diller ayrı ayrı değerlendiriliyor. Örneğin Çince Mandarin, Yue ve Wu gibi ayrımlardan oluşuyor. Arapça da tüm Arap ülkelerini kapsayan biçimde değil, Mısır ve Levant Arapçası gibi ayrılarak sıralamaya dahil edilmiş.

Toplam konuşan sayısına göre sıralama incelendiğinde ise listede Türkçe 20. sırada yer alıyor. Bu listede İngilizce, ikinci dil konuşan sayısının çokluğundan 1. sırada yer alırken İspanyolca, Standart Arapça, Rusça ve Portekizce gibi birden çok ülkede konuşulan diller Türkiye’nin üst sıralarında konumlanmış. Söz konusu kriterlere göre listeleyen Britannica’nın sıralamasında ise Dünya genelinde 90 milyon konuşan sayısı ile Türkiye 18. sırada yer alıyor.

İddiada Türkçe’nin 5. en çok konuşulan dil olarak listelenmesi, Türkçe ve Türk dil ailesi (ya da “Türkik” diller) sınıflandırılmasında yapılan hatadan kaynaklanıyor olabilir. UNESCO, Ethnologue ve Türkolog Lars Johanson’un çalışmalarında Türk dil ailesi hakkında araştırmalar mevcut. Araştırmalara göre Türk dil ailesi Oğuz, Kıpçak, Karluk, Sibirya ve Oğur adlarında 5 ana grupta değerlendiriliyor ve lehçe-dil ayrımlarına göre 35-40 Türk dili bulunuyor. Türkçe en çok konuşulan Türk dilleri sıralamasında 90 milyon ile birinci sırada yer alıyor. 32-33 milyon konuşanı olan Özbekçe, 25-26 milyon konuşanı olan Azerbaycan Türkçesi, 13-14 milyon konuşanı olan Kazakça gibi diller Türkçe ile aynı dil ailesinde olsa da farklı diller olarak değerlendiriliyor. 

Türk dil ailesinde bulunan dilleri konuşan toplam sayının ise yaklaşık 185 milyon kişi olduğu düşünülüyor. Ancak toplam konuşan sayısına göre değerlendirilse bile bu sayı Türkiye’yi 12. sırada  konumlandırıyor.

Benzer ayrımları Hint-Avrupa dillerinde Germanik dil ailesinde Almanca, İngilizce, Danca, İsveççe gibi farklı dil sınıflandırmalarında da görmek mümkün. Örneğin Almanca ve İngilizce Germanik dil ailesinde bulunan ve yaygın konuşulan diller. Ancak bu dillerin konuşan sayısı farklılaştırılmış bir şekilde değerlendiriliyor.

Dolayısıyla, Dünyada en çok konuşulan diller sıralamasında doğru karşılaştırma için Türkçe konuşan sayısı ile Türk dil ailesine mensup dilleri konuşan sayısını ayrı değerlendirmek gerekiyor.