Aile Hekimlerinin Çeşitli İlaçları Yazamayacağı İddiası Doğru mu?

30 Ekim 2024 tarihli Resmi Gazetede, Aile Hekimliği Sözleşme ve Ödeme Yönetmeliği’ne dair yapılan düzenlemeler yayımlandı. Bu değişikliklerde, aile hekimlerinin çalışma koşullarında ve gelirlerinde değişikliğe sebep olabilecek bazı maddeler yer aldı.  Bu maddelerden en dikkat çekeni, aile hekimlerinin sözleşme yenileme şartlarında yapılan değişiklik oldu. Aile hekimlerinin sözleşme yenileme hakkı, bu değişiklik ile Bakanlıkça belirlenen hedef gösterge puanına ulaşma şartına bağladı. Bu durumda Bakanlıkça belirlenen performans kriterlerini karşılayamayan hekimlerin sözleşmelerinin yenilenmemesi riski doğuyor.

Yeni Aile Hekimliği Sözleşme ve Ödeme Yönetmeliği'ne göre, aile hekimlerinin performansı çeşitli sağlık hizmetlerinin yerine getirilme düzeyine göre ölçülüyor. Bu kapsamda, gebelik ve lohusalık takibi, bebek ve çocuk izlemleri, bağışıklama hizmetleri, kronik hastalıkların düzenli tarama ve izlemi, kanser taramaları gibi hizmetlerin eksiksiz yerine getirilmesi önemli değerlendirme kriterleri arasında yer alıyor. Ayrıca, akılcı ilaç kullanımı teşvik ediliyor ve hasta memnuniyet düzeyi de performans puanlamasında dikkate alınıyor. 

Dikkat çeken bir diğer önemli değişiklik ise aile hekimliğine kayıtlı kişi sayısının 4000’den 3500’e düşürülmesi. Aile hekimlerine ödenecek ücretler, kayıtlı kişi sayısı üzerinden hesaplandığı için bu karar aile hekimlerinin maaşlarında bir azalmaya sebep olacak. Yayımlanan yönetmeliği “ Eziyet Yönetmeliği” olarak nitelendiren çeşitli aile hekimliği sendikaları, değişiklikleri protesto etmek amacıyla 5-6-7 Kasım 2024 tarihlerinde iş bırakma kararı aldı. İş bırakma eylemine dair ilk basın açıklaması 5 Kasım 2024 Salı günü İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü önünde yapıldı.

Bu süreçte yönetmeliğin yayımlanmasının ardından sosyal medyada bir iddia dolaşıma girdi. Bir TikTok hesabının yaptığı paylaşımda 1 Kasım 2024 tarihinden itibaren sağlık ocaklarında ağrı kesici, mide koruyucu ve antibiyotik ilaçların yazılamayacağı iddiası öne sürüldü. Yönetmelik incelendiğinde, Aile Hekimliği Sözleşme ve Ödeme Yönetmeliği’nde yapılan değişikliklerde, aile hekimlerinin herhangi bir ilaç grubunu yazmasını engelleyen bir madde bulunmadığı görülüyor. Aile hekimlerinin hala ağrı kesici, mide koruyucu ve antibiyotik ilaçları yazmaya yetkisine sahip. 

Bu konuya ilişkin yanlış anlaşılmaya sebep olabilecek madde ise, akılcı ilaç kullanımına teşvik ile ilgili bazı değişiklikleri içeriyor. Yeni yönetmelikte, akılcı ilaç kullanımı kapsamında “ilaç yazım oranları il ortalamasının altında olan hekimlere” teşvik ödemesi yapılacağı belirtilmiş. Bu ilaçlar özellikle “başta antibiyotik olmak üzere anti-enflamatuar, PPI gibi ilaçlar” olarak belirtilmiş. Akılcı ilaç kullanımı, Dünya Sağlık Örgütü tarafından “Hastaların, kendi klinik ihtiyaçlarına uygun ilaçları, kendi bireysel gereksinimlerini karşılayacak dozda, yeterli bir zaman dilimi için, hastaya ve topluma en düşük maliyetle alması” olarak tanımlanıyor. Bu bağlamda akılcı ilaç kullanımında gereksiz ve yanlış ilaç kullanımını azaltmak ve sağlık maliyetlerini düşürmek amaçlanıyor. Özellikle antibiyotikler, anti-enflamatuarlar ve mide koruyucular gibi ilaç gruplarının bilinçsiz tüketimini önleyerek hem toplum sağlığını korumak hem de ilaç direncinin oluşmasını engellemek hedefleniyor. 

Fakat bu uygulama kapsamında aile hekimlerine il bazında bir sınırlama getirilerek, ortalamanın altında teşvik ödemesi yapılması; aile hekimlerinin ilaç yazımındaki davranışlarını olumsuz yönde de etkileyebilecek bir değişiklik. İl ortalamasının altında kalarak teşvik ödemesi almak isteyen aile hekimleri, ilaç yazmada daha çekimser davranmak zorunda kalabilir. 

Yönetmelikte aile hekimlerine aylık en az 96 saat nöbet tutma zorunluluğu getirildi. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi durumunda ise  her 8 saatlik eksik nöbet için ödeme katsayısında %8 azalma uygulanacağı belirtilmiş. 

Aile sağlığı hekimlerine ve çalışanlarına ödemeler çalışılan gün ve kayıtlı kişi sayısına göre yapılıyor. Ödenecek ücret, kayıtlı kişi sayısı çeşitli nüfus gruplarına belirlenmiş katsayılar ile çarpılarak belirleniyor. Yönetmelikte yapılan bir diğer değişiklik de aile hekimlerine kayıtlı kişilere yönelik ödemelerde kullanılan katsayıların yeniden düzenlenmesi. Bu değişiklik ile lohusalar 0,79 katsayısıyla hesaplanan “diğer kişiler” kapsamından çıkarılarak, gebeler gibi 3 kat sayısı ile hesaplanacak. Bebek izlem katsayıları da eskiden 0-59 ay arası olarak hesaplanırken bu grup detaylandırılarak yaş gruplarına göre ayrılmış. Buna göre 0-28 gün arası bebekler için 5 katsayısı, 29-365 gün arası bebekler için 2 katsayısı ve 13-59 ay arası için 1,6 katsayısı kullanılacak. Diğer kişiler için ise yaş gruplarına göre yıllık başvuru sayısı ve sağlık ihtiyaçları dikkate alınarak her yıl Bakanlık tarafından belirlenen 0,79 ortalama katsayısı kullanılacak. Aile hekimlerinin gelirlerini etkileyecek bir diğer değişiklik ise, kayıtlı kişilerin son altı ayda aile hekimliğine başvurmaması halinde bu katsayıların yarıya indirilmesi.