Ülkü Ocakları'nın Azerbaycan’da Yasaklandığı, Kazakistan'da ise Terör Örgütü Listesinde Yer Aldığı İddiası Doğru mu?

1 Ekim 2024’te Meclis açılışında MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin DEM Partililerle tokalaşması kamuoyunda geniş yankı uyandıran süreç, “Terörsüz Türkiye” adı verilerek ilerliyor. Bahçeli’nin bu jesti, uzun yıllardır keskin bir milliyetçi çizgide duran bir liderden beklenmeyen bir adım olarak değerlendirilmeye devam ediyor. Tokalaşmanın ardından yaptığı açıklamada “DEM Parti’ye uzattığım el, Türkiye partisi olun teklifidir; teröre karşı birleşelim” ifadelerini kullanan Bahçeli, hem parti tabanında hem de genel kamuoyda tartışma yaratmıştı. Ayrıca Bahçeli’nin “PKK’nın kurucu önderi Abdullah Öcalan” ifadesini kullanmaya başlaması da tartışmayı alevlendirmişti. Ülkücü hareket içinde bu tutum, ideolojik bir yumuşama olarak görülürken bazı kesimler tarafından da çizgi sapması olarak eleştirildi. 

Ülkücü-milliyetçi çizgiye dair eleştiriler devam ederken 23 Ekim 2025 tarihinde Aydın Ülkü Ocakları Başkanı Okan Bozkurt’un dövdürdüğü bir gencin fotoğrafını meydana astırıp önünde poz verdiği haberleri yayımlandı. Bu olayların ardından sosyal medyada, Ülkücü hareketin Türk dünyasında bile yasaklandığı yönündeki paylaşımlar hızla yayılmaya başladı. İlgili X kullanıcısı da bu doğrultuda bir iddiada bulunarak Ülkü Ocakları’nın Azerbaycan’da yasaklandığı, Kazakistan'da ise terör örgütü listesine alındığını yazmış.

Azerbaycan’da Bozkurt Partisi (daha sonra Azerbaycan Milli Demokrat Partisi) adlı oluşum, ülkücü (Bozkurtlar) hareketinin ülkedeki siyasi kolu olarak İskender Hamidov öncülüğünde 1992’de faaliyete başlamış. 1995 yılında Azerbaycan Ali Mahkemesi, Bozkurt Partisi ile Azerbaycan İslam Partisi’nin devlet kayıtlarını, yani resmi tescillerini iptal etmiş. Mahkeme kararında Bozkurt Partisi’nin kullandığı ismin yasalara uygun olmadığı belirtilirken, İslam Partisi’nin kapatılması ise liderinin İran hesabına casusluk yapmakla suçlanıp tutuklanmasına dayandırılmış. 

Bu yasaklar yürürlüğe girdiğinde ülkede siyasi atmosfer oldukça gergindi. 1993-94 döneminde Bozkurt Partisi muhalefetin radikal kanadına önderlik ediyor, Birinci Karabağ Savaşı’nda ülkücü milliyetçiler Türkiye’den gelip Azerbaycan saflarında savaşarak dikkat çekiyordu. Nitekim Mart 1995’te Haydar Aliyev yönetimine karşı gerçekleşen başarısız darbe girişiminde Bozkurtlar’ın da yer aldığı iddia edilmiş, darbe bastırıldıktan sonra parti kapatılarak lider kadrosu tutuklanmış. Partinin genel başkanı olan eski İçişleri Bakanı İskender Hamidov, 1995’te 14 yıl hapis cezası almış. Uluslararası insan hakları kuruluşlarınca siyasi mahkum sayılan Hamidov 2004’te affedilmiş. 

Hamidov’un affının ardından ülkücü hareket Azerbaycan’da tekrar legal zemine çekilmiş ve Bozkurt Partisi, Azerbaycan Milli Demokrat Partisi adıyla 2004’te yeniden örgütlenerek 2008’de resmi kayıt almış. Ancak bu yeni dönemde parti eski gücünü yitirmiş, ülkedeki siyasi ağırlığı sınırlı kalmış ve nihayetinde 2023 yılında kendini feshetmiş. Öte yandan, 1995’teki kapatma kararından beri Azerbaycan İslam Partisi yasaklı durumda kalmıştır; bu tarihten sonra ülkede başka hiçbir partinin resmi kayıt iptali yaşanmamış. Sonuç olarak, Ülkü Ocakları hareketinin Azerbaycan’daki uzantısı 1995’te “Bozkurt” adıyla yasaklanmış olsa da daha sonra isim değiştirerek faaliyet göstermiş. 

Bu siyasi partilerin dışında Ülkü Ocakları bir kurum olarak Azerbaycan’da bulunuyor. Azerbaycan Ülkü Ocakları Eğitim ve Kültür Vakfı’nın resmi hesaplarından faaliyette olduğunu görmek mümkün. Keza TRT Azerbaycan Temsilciliği tarafından yayınlanan haberlerde de kurumun hâlâ faaliyette olduğu anlaşılıyor.

Öte yandan Kazakistan gerçekten de ülkücü Bozkurtlar hareketini yıllardır terör örgütü kategorisinde değerlendiriyor. Kazakistan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi’nin 15 Mart 2005 tarihli kararıyla Bozkurtlar (Kazak kaynaklarında Boz Gourde olarak geçiyor) ülke içinde terör örgütü ilan edilerek tüm faaliyetleri yasaklanmış. Aynı kararla Taliban ve Müslüman Kardeşler de eşzamanlı olarak Kazakistan’ın terör örgütleri listesine eklenmişti. Bu yargı kararı uyarınca Bozkurtlar, hâlâ Kazakistan’ın resmi yasaklı örgütler listesinde yer alıyor. 

Kazakistan makamları bu kararı alırken Bozkurtlar hareketinin Turancılık ideolojisini ülkenin egemenliğine yönelik bir tehdit olarak değerlendirmiş. Resmi açıklamalarda örgüt, radikal ve şiddet yanlısı eylemlerle ilişkilendirilmiş. Ayrıca Bozkurtların Kazak gençlerini örgütlemeye çalıştığı ve geçmişte siyasilere yönelik saldırılarda yer aldığı vurgulanmış.

Azerbaycan ve Kazakistan’daki bu durum dünyanın başka nerelerinde geçerli olduğuna göz atmakta fayda var. Avrupa’da, hareketin sembolleri ve söylemleri aşırı milliyetçilik ve nefret propagandası gerekçesiyle yasaklanmaya başlanmış.

Mart 2019’da Avusturya, “Grey Wolves” selamı ve sembollerinin Hamas ve PKK işaretleriyle birlikte kamusal alanda kullanılmasını yasaklamış. 2020 Kasımında Fransa, “Bozkurtlar” (Grey Wolves) adlı grubu, şiddet çağrısı ve nefret söylemi gerekçesiyle ülke içinde yasakladı. Karar, Lyon’daki bir Ermeni anıtına “Grey Wolf” ve “RTE” (Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın isminin baş harfleri) yazılmasının ardından alındı. Türkiye Dışişleri Bakanlığı, böyle bir örgütün fiilen var olmadığını, alınan kararın hayali ve çelişkili bir tutum olduğunu söyleyerek Fransa’nın bu karara sert tepki gösterdi. Ankara, Fransa’yı ifade özgürlüğünü çifte standartla uygulamakla suçladı.

Aynı ay Hollanda Temsilciler Meclisi, 147 milletvekilinin desteğiyle hükümete Bozkurtlar’ı yasaklama ve AB nezdinde benzer bir yasak için girişimde bulunma çağrısı yapan bir önergeyi kabul etmiş. Avrupa Parlamentosu da Mayıs 2021 tarihli raporunda, “ırkçı Ülkücü (Grey Wolves) hareketinin” Türkiye ve AB’de yayılmasından duyduğu kaygıyı ifade ederek hareketin AB terör listesine alınması ve örgüte bağlı derneklerin üye ülkelerde yasaklanması çağrısında bulunmuş.