ABD Savunma Bakanlığı Müsteşarı Montrö Sözleşmesi'nin Yürürlükten Kaldırılması için Türkiye ile Çalışmaya Hazırız Açıklaması Yaptı mı?

Güvenlik

İlk yayın :

30 Ocak 2024

Yazar:

Burak Akbalık

İddia şöyle;

Bir X hesabı tarafından 24 Ocak 2024 tarihinde yapılan paylaşımda ABD Savunma Bakanlığı Müsteşarı Celeste Wallander’in “Montrö Sözleşmesi'nin yürürlükten kaldırılması için Türkiye ile çalışmaya hazırız” açıklaması yaptığı iddia edildi.

İddia farklı sosyal medya kullanıcıları tarafından da paylaşılmış.

İddia YANLIŞ

→ ABD Savunma Bakanlığı Müsteşarı Wallander, savaş durumunun Montrö’deki hükmün uygulanmasına sebep olduğunu ve bunun sona ermesi için Ukrayna-Rusya savaşın bitmesi gerektiğini vurguluyor.

→ Wallander ayrıca Türkiye dahil olmak üzere Karadeniz’de kıyısı olan ülkelerle savaşın bitmesi için çalışmak istediklerini belirtiyor. Sözleşmenin kaldırılmasına dair herhangi bir çalışmadan bahsetmiyor.

Türkiye İngiltere’nin Mayın Tarama Gemilerinin Boğazlara Geçişine İzin Vermedi

2014 yılında Rusya'nın Kırım Yarımadası'nı stratejik bir hamleyle ilhak etmesi, halihazırda gergin olan Ukrayna-Rusya ilişkilerindeki ateşi daha da alevlendirmiş, 2022’nin şubat ayında Rusya'nın beklenmedik bir şekilde Ukrayna topraklarına yönelik geniş çaplı bir askeri harekat başlatmasıyla da gerginlik topyekün bir savaşa dönüşmüştü. Rusya’nın bu saldırısı uluslararası arenada geniş yankı uyandırırken ABD ve AB ülkelerinin Moskova’ya karşı sert ekonomik yaptırımlar uyguladı. Türkiye’nin Rusya-Ukrayna Savaşı’ndaki konumu ise hem NATO'nun stratejik bir üyesi olarak ve hem de Karadeniz’in giriş ve çıkış kapılarındaki hakimiyeti nedeniyle dünya çapından dikkatle izleniyor.

Bu konuda şu içeriği faydalı bulabilirsin

Montrö Boğazlar Sözleşmesi ve Türkiye’nin Boğazlar Üzerindeki Egemenliği

1 Mart 2022

Türkiye, Boğazlar üzerinde hakimiyetini 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile tesis etti. Anlaşmaya göre Türkiye’nin savaş zamanında savaş gemilerinin geçişi konusunda geniş yetkilere sahip. Bu durum da zaman zaman Türkiye ve dünya kamuoyunda gündeme geliyor. Bununla ilgili son gelişme ise İngiltere’ye ait mayın temizleme gemilerinin Türkiye tarafından Boğazlar’dan geçişine izin verilmemesiydi. İngiltere aralık ayında, Ukrayna'nın Karadeniz'de Rusya güçlerinin saldırısına uğrayan nakliye hatlarını korumasına yardımcı olmak üzere Ukrayna'ya iki mayın avlama gemisi ödünç vereceğini açıklamıştı. Ancak Türkiye, Montrö Sözleşmesi'ni öne sürerek Karadeniz'e kıyısı olmayan ülkelere ait savaş gemilerinin Karadeniz'e girişini kısıtlama kararı almış durumda ve bu nedenle ödünç verilen gemilerin Boğazlar’dan geçmesine izin verilmedi.

Bu gemilerin Boğazlar’dan geçtiğine dair yanlış bilgilerin yayılması nedeniyle Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı 2 Ocak 2024’te bir açıklama yayınladı. Açıklamada geçiş izni verilmeme kararının sebebi olarak Montrö Boğazlar Sözleşmesinin 19. Maddesi gösterilmiş.

Wallender Karadeniz’de Çatışma Durumunun Bitirilmesiyle İlgili Açıklama Yaptı

Paylaşımdaki iddiayla ilgili olarak arama motorları üzerinden ABD Savunma Bakanlığı Müsteşarı Celeste Wallander ve ‘Montreux’ üzerinden arama yapıldığında, 23 Ocak 2024 tarihinde yapılan basın açıklamasının çözümlenmiş hâline ulaşılabiliyor. Basın açıklaması kameralar olmadan, kayıt alınarak Ukrayna Savunma Temas Grubu toplantısından sonra yapılmış. Burada muhabir Heather Mongilio tarafından İngiltere’nin Karadeniz’e göndermek istediği mayın tarama gemisinin Türkiye tarafından Montrö sözleşmesi kullanılarak engellediği belirtilmiş ve bunun ABD ve müttefikleri açısından bir mesele teşkil edip etmeyeceğine dair bir soru yöneltilmiş. Wallander da bunun üzerine Türkiye, Bulgaristan ve Romanya’nın birlikte Karadeniz’de mayın temizleme operasyonuna başladıklarını ve bunun önemli olduğunu belirtiyor. Ayrıca, Karadeniz’de kıyıları olan ülkelerle çatışma halinden kurtulmak için çalışmak istediklerini ve Türkiye’nin Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin koruyucusu olarak buradaki hükmü yürürlüğe koymasının sebebinin bu çatışma durumu olduğundan bahsediyor.

Wallander’ın bu soruya verdiği yanıtın tam halinin Türkçe çevirisi şu şekilde:

“Bulgaristan, Romanya ve Türkiye'nin Karadeniz'de mayın temizleme operasyonunda bir araya geldiklerini kamuoyuna duyurduklarını belirtmek isterim. Bunu memnuniyetle karşılıyoruz çünkü bu sadece Ukrayna için değil, uluslararası bir su kütlesi olan Karadeniz'deki ticari deniz taşımacılığı ve genel olarak deniz taşımacılığı için gerçekten önemli olacak.
Dolayısıyla, Türkiye'nin Montrö Sözleşmesi'nin bir nevi koruyucusu olarak Montrö Sözleşmesi'nin bu hükmüne başvurmaya karar verdiği çatışma durumundan uzaklaşabileceğimiz koşullar üzerinde Türkiye de dahil olmak üzere Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerle birlikte çalışmak istiyoruz.

Sözleşme'ye başvurmalarının nedeninin Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaş olduğunu belirtmek isterim. Dolayısıyla yapmamız gereken şey, Ukraynalıların Rus saldırılarına karşı kendilerini savunmaya devam etmelerine yardımcı olmak ve böylece Karadeniz'i ticari deniz taşımacılığına tamamen yeniden açabileceğimiz bir ortamın oluşmasını sağlamaktır. Koşullar eskiye nazaran daha iyi çünkü Ukrayna, büyük ölçüde Karadeniz'deki Rus donanma kabiliyetlerini ve saldırı yeteneklerini geri püskürtmedeki başarısı sayesinde bir miktar tahıl ve bir miktar ticari gemiyi dışarı çıkarabildi.

Ancak ticari gemiciliğe geri dönüşün sağlanması ve Ukrayna'nın Karadeniz'e kıyısı olan bir ülke olarak uluslararası hukuk çerçevesinde hakkı olduğu üzere bir donanma, bir deniz gücü olarak faaliyet gösterebilmesi için asıl anahtar, Rusya'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşı sona erdirmesidir.”

ABD Savunma Bakanlığı Müsteşarı Celeste Wallander’in “Montrö Sözleşmesi'nin yürürlükten kaldırılması için Türkiye ile çalışmaya hazırız” açıklamasında bulunduğu iddiası yanlış.

Sonuç olarak;