Türkiye’de 2022’de Dört Kişiden Üçü Kitap Okumadı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 24 Temmuz 2023 tarihinde “Yaşam Kalitesi Modülü, 2022” araştırma verileri kamuoyuyla paylaşıldı. 15 yaş ve üstündeki fertlerin sosyal konulardaki memnuniyet düzeyiyle birlikte sosyal faaliyetlere katılım düzeylerini tespit etmeyi  amaçlayan bu çalışmada Türkiye’de kültürel etkinliklere katılım ve kitap okuma alışkanlıklarıyla ilgili bulgular oldukça çarpıcı. 

Çalışma kapsamında katılımcılardan hanehalkının mevcut finansal durumu, zaman geçirdikleri insanlarla olan kişisel ilişkileri, iş dışındaki aktiviteleri, hobileri, boş zaman uğraşları gibi yapmaktan hoşlandığı faaliyetler için ayırabildiği zamandan ne kadar memnun olduklarını 0-10 arası bir ölçekte değerlendirmesi istenmiş. Katılımcıların %39,1’i finansal durumunu 0-4 arası değerlendirirken %41,7’si 5 ve 6 cevabını vermiş. Kısacası her 10 katılımcıdan 8’i finansal durumunu ortalama veya altı olarak belirtmiş. 

Tüm katılımcılar dikkate alındığından finansal durumdan memnuniyet ortalaması %46,9. Bu ortalama yoksulluk veya sosyal dışlanma riski olan fertlerde %36,9’a kadar inerken bu riski olmayan gruplarda %51,1’e çıkıyor. 

Çalışmada fertler finansal durumlarından memnun olmasalar da kişisel ilişkilerden memnun olduklarını belirtmişler. Katılımcıların %72’si kişisel ilişkilerden memnuniyetleri sorulduğunda 10 ölçeğinden 5-8 arası değerlendirmişler. Kişisel ilişkilerden memnuniyet yoksulluk veya sosyal dışlanma riski olan fertlerde genel memnuniyet ortalamasının aşağısına düşüyor. 

Finansal durum ve kişisel ilişkilerin ardından çalışmanın üçüncü temel sorunsalı toplumun boş zamanlarını nasıl değerlendirdiği üzerineydi. Katılımcılara son 12 ay içerisinde sosyal ve kültürel faaliyetlere katılma ve kitap okuma sıklığıyla ilgili soru sorulduğunda verilen cevaplar oldukça çarpıcı bir tabloyu ortaya çıkarıyor. 

15 yaş ve üzerindeki kişilerin yüzde 85,3’ü son 12 ay içinde sinemaya gitmemiş. Canlı spor etkinliğine gitmeyenlerin oranı yüzde 94,9, canlı gösteriye gitmeyenlerin oranı yüzde 93,7 ve kültürel alanlara gitmeyenlerin oranıysa yüzde 92. TÜİK verilerine bakıldığında kültürel faaliyetlere katılmamada yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olanlarda ve olmayanlarda ortak neden olarak “ilgisinin olmaması” görülüyor. Yoksulluk riski altında olmayanlarda ikinci sırayı “zamansızlık” alırken, risk grubunda fiyat artışlarına bağlı olarak “maddi yetersizlik” bulunuyor.

TÜİK verilerine göre eğlence ve kültür harcamalarının hanehalkına maliyeti beş yıl içinde yüzde 202 oranında artarken, bir önceki yılın aynı ayına göreyse artış oranı yüzde 43 olarak gerçekleşti. 

Çalışmaya göre son 12 ay içinde 15 yaş ve üzeri kişilerinin yüzde 69’u hiç kitap okumazken, yüzde 31’i ise yılda en az bir kitap okuyor. Kitap okuma oranları yaş gruplarına göre incelendiğindeyse son bir yıl içinde okul kitapları hariç tutulduğunda en çok kitap okuyan yaş grubu yüzde 50,9’la 15-24 yaş grubu. En az kitap okuyan yaş grubuysa yüzde 14,1 ile 65 yaş ve üzeri.

Son beş yılda gazete, kitap ve kırtasiye grubundaki fiyat artışı da yüzde 267’ye ulaşmış durumda. Verilere göre bu grup, bir önceki yılın aynı ayı olan Haziran 2022’ye göre ise yüzde 2’lik bir artış göstermiş.

TÜİK’in yayımladığı “Hanehalkı Tüketim Harcaması, 2022” verilerine göre, Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim harcamaları içinde en yüksek payı yüzde 22,8 ile gıda ve alkolsüz içecek harcamaları alırken, ikinci sırada 22,4 ile konut ve kira harcamaları, üçüncü sırada ise yüzde 21,3 ile ulaştırma bulunuyor. Buna göre en düşük ve en yüksek gelirin de dahil edildiği Türkiye genelinde hanehalklarının tüketim harcamalarının yüzde 66,5’ini temel ihtiyaçların oluşturduğu görülüyor. En düşük gelir grubu olan birinci yüzde 20’lik grupta yer alan hanehalklarında ise bu oran yüzde 73,4’e kadar çıkıyor. 

Hanehalklarının eğlence ve kültür harcamalarına bakıldığında bu grubun 12 grup içinde en az harcama yapılan üçüncü grup olduğu görülüyor. Toplam tüketim harcamalarında yüzde 2,5 olan eğlence ve kültür harcamalarının ardından, yüzde 2,2 ile sağlık ve yüzde 1,4 ile eğitim hizmetleri geliyor.