Kayıp Kıtalar, İleri Medeniyetler: Komplo Anlatılarında Yer Teması

Atlantis, Agartha ve Tartaria… Bu üç isim, mitolojik ya da spekülatif yerler olmanın ötesinde, bazı modern komplo anlatılarının da önemli bir parçası. Bu anlatılarda bu bölgeler, teknolojik ve ruhsal olarak “ileri” medeniyetlere ev sahipliği yapmış yerler olarak tanımlanmaları açısından birbirine benzer özellikler taşıyor. Anlatıların temel iskeleti ise şöyle: Bu uygarlıklar bir doğal bir felaket sonucunda yok oluyor ve ardından tarihten bilinçli bir biçimde siliniyor. Bu anlatılar, resmi tarihin “sakladığı” bilgiler olduğu iddiasıyla ortaya çıkan ve izleyicisine "alternatif bir hakikat" sunmayı vaad eden teoriler. Son yıllarda bu anlatılar birbirinden farklı komplo teorileri ile birleştirilip sosyal medya platformları üzerinden çok sayıda kullanıcıya ulaşma şansına erişiyor.

Her biri farklı coğrafi mitlere dayansa da Atlantis, Agartha ve Tartaria’nın işaret ettiği örüntü benzer: Gelişmişlik, yıkım ve unutturma. İlk olarak Platon’un metinlerinde geçen Atlantis, yüksek düzeyde gelişmiş ama kibirleri yüzünden tanrılar tarafından yok edilen bir toplumdur. Agartha, Tibet ve Orta Asya merkezli efsanelerde geçen, dünyanın merkezinde varlığını sürdüren ruhani ve teknolojik olarak gelişmiş bir yer altı uygarlığı. Tartaria ise internet çağında yeniden kurgulanmış bir anlatı: Bu teoriye göre devasa binalar, geniş topraklara yayılmış bu “unutulmuş imparatorluk” tarafından inşa edilmiştir. 

Bu anlatılarda dikkat çeken nokta ise coğrafyanın sistemli şekilde “silinebilir” olduğuna olan inanç. Komplo teorilerinin en popüler bu üç kayıp medeniyetine biraz daha yakından bakalım.

Atlantis, ilk kez Antik Yunan filozofu Platon’un Timaeus ve Critias adlı diyaloglarında sözü geçen bir uygarlık. Platon’un hikayesinde Atlantis, gelişmişliği ile hayranlık uyandırmasına rağmen kibir ve ahlaki yozlaşma yüzünden Tanrılar tarafından yok edilmiş. Platon, bu hikayeyi Mısır rahiplerinden aktarıldığını iddia ettiği bir anlatı olarak sunmasına rağmen çoğu akademisyen, bu anlatının gerçekte ideal devletin karşıt modeli olarak kurgulanmış felsefi bir alegori olduğu görüşünde. 

İlginç olan şu ki Atlantis Platon dışındaki antik kaynaklarda neredeyse hiç geçmiyor. Ne Herodot ne Aristoteles ne de sonraki tarihçiler bu uygarlığa dair herhangi bir bilgi verir. Bu yokluk, modern dönemde komplo anlatılarının temel yakıtı haline gelmiştir. Atlantis zamanla yalnızca bir kayıp kıta değil, aynı zamanda “unutulmuş” veya “gizlenmiş” bilgiyle ilişkilendirilen bir sembole dönüşmüş. 

Özellikle New Age hareketleri (kişisel dönüşüm, alternatif tıp ve spiritüel inançları harmanlayan modern bir düşünce akımı), alternatif arkeoloji çevreleri ve simülasyon teorileri gibi yapılarda Atlantis, serbest enerji kullanan, telepatik iletişim kurabilen veya dünya dışı varlıklarla iş birliği yapmış bir toplum olarak sunulur. Bazı anlatılarda Atlantis’in yıkımı, insanlık tarihindeki döngüsel "reset"lerin bir örneği olarak gösterilir. Bu bağlamda Atlantis, hem geçmişin "altın çağı" hem de bugünün büyük gerçeklerini gizleyen küresel güçlerin susturduğu bir bilgi hazinesi olarak hayal edilir.

Agartha, özellikle 19. yüzyıldan itibaren Batı'daki gizemci akımlar ve mistik anlatılarda öne çıkan, dünyanın merkezinde var olduğuna inanılan gizli bir uygarlık anlatısı. Tibetli rahiplerden geldiği öne sürülen bu hikayeye göre, Agartha yerin altında kurulmuş, teknolojik ve ruhsal olarak insanlığın çok ilerisinde bir medeniyet. Agartha’nın kapılarının kutuplarda ya da Himalayalar’da olduğuna ve insanlıkla belirli zamanlarda temasa geçtiğine inanılıyor. 

Bu anlatı, tarihsel kaynaklardan çok spiritüel metinlere ve seyahat anlatılarına dayanıyor. Helena Blavatsky ve Ferdinand Ossendowski gibi figürler aracılığıyla özellikle Theosophy hareketi içinde geniş yer buluyor. Tıpkı Atlantis gibi, Agartha da zamanla “gizli bilgiye” ulaşmanın simgesine dönüşüp New Age akımları tarafından ruhsal aydınlanma, içsel yolculuk ve evrensel bilince ulaşmanın bir karşılığı olarak benimsenmiş.

Modern komplo anlatılarında Agartha, hem “dünyanın gerçek yöneticilerinin” saklandığı bir merkez, hem de dünya dışı varlıklarla iş birliği yapan ileri bir uygarlığın üssü olarak anlatılıyor. Böylece yalnızca fiziksel bir yer değil, aynı zamanda küresel güçlerden saklanan ezoterik bilgilerin, bastırılmış teknolojilerin ve kadim sırların da metaforu haline gelmiş.

Tartaria teorisi, tarihi kaynaklarda “Tartary” olarak geçen Orta Asya kökenli bir coğrafi adın, zamanla kayıp ve üstün bir uygarlık anlatısına dönüşmesiyle ortaya çıkan bir komplo kurgusu. Bu anlatıya göre bu bölge Roma’dan bile büyük, serbest enerji kullanan, uçan makineler üreten ve gelişmiş mimarisiyle dünya genelinde iz bırakmış bir medeniyet. Mimari “kanıtlar” bu anlatının temelini oluşturuyor. Bu teorinin takipçileri, Notre-Dame Katedrali, ABD Kongre Binası veya Singer Binası gibi yapıların bu uygarlığın kalıntıları olduğunu iddia ediyor. 

1915 San Francisco Panama-Pasifik Fuarı gibi geçici yapıların da bu uygarlığın gerçek başkentlerinden biri olduğu, sonradan “geçici” bahanesiyle yıkıldığı öne sürülüyor. Peki, Tartaria’ya ne oldu? Bir çamur tufanı ile yok oldu. Ardında bıraktığı izler ise kasıtlı olarak gizlendi ve tarih yeniden yazıldı. Sosyal medya platformlarında yayılan bu fikirler, yalnızca mimarinin değil, insanlık hafızasının da manipüle edildiğini savunarak takipçilerine alternatif bir dünyaya ait olma hissi sunuyor.

Görüldüğü gibi yer teması, bu anlatıların merkezinde. Bu yerlere dair komplo anlatıları, insanları fiziksel bir mekanın varlığına değil, ona dair kolektif bir hafızanın bastırıldığına ikna etmeye çalışıyor. Daha derin versiyonlarda bu anlatılar, evrenin kendisinin bir yanılsama olduğunu savunan simülasyon teorileriyle de birleşir. Bu versiyonda, insanlık belirli aralıklarla (bazılarını bunun her 75 bin yılda bir olduğunu iddia ediyor) "resetlenen" bir düzlemde yaşar. Atlantis gibi medeniyetler ise simülasyonun doğasını fark ettikleri için yok edilir. 

Bu tür anlatıları inandırıcı kılmak için kanıt olarak sunulan öğeler ise dikkat çekici biçimde seçilmiş. Komplo anlatıcılarına göre dünyanın farklı bölgelerinde bulunan piramitler, birbirinden kopuk toplumlarca inşa edilemeyecek kadar benzer ve sofistike yapılardır. Bu durum, “kayıp medeniyetlerin” izlerini günümüze taşıdığı şeklinde yorumlanır. Oysa arkeolojik veriler, bu yapıların farklı kültürel bağlamlar içinde ve birbirinden bağımsız biçimlerde ortaya çıktığını gösteriyor. 

Komplo anlatılarının yaptığı şey ise kabaca şu: Tarihsel çeşitliliği göz ardı ederek bilinmezlikten doğan boşlukları tek bir evrensel “gizli hakikat” anlatısıyla doldurmak.