Dünya Konut Günü

1985 yılında Birleşmiş Milletler, küresel anlamda yaygın bir sorun haline gelen barınma ihtiyacına dikkat çekmek için her Ekim ayının ilk pazartesi gününü Dünya Habitat Günü olarak kabul etti. Bu anlamlı gün Türkiye’de de Dünya Konut Günü olarak kutlanıyor. Nüfus arttıkça barınma ihtiyacının temel bir sorun haline gelmesi kaçınılmaz ve Türkiye’nin durumu da bir istisna oluşturmuyor. Fakat son on beş yılda gelişmekte olan ülkeler için açılan fırsat penceresini yüksek büyüme oranlarıyla değerlendiren Türkiye’de bu büyümenin ulusal ölçekte en fazla hissedildiği alanlardan en önde geleni konut sektörü oldu. Gerek uluslararası ölçekte ciddi alt yapı yatırımlarına giren Türkiye menşeili müteahhitlik firmaları, gerekse de kentsel dönüşüm projeleri ve tekrar işlevsel hale gelen Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’yla (TOKİ) devletin bizzat sektöre dahil olması ile inşaat sektöründe niceliksel olarak ciddi etkiler yarattı. Konut satışları rekor miktarlara ulaştı. Fakat konut ve kira harcamaları da hane halkı tüketiminde ciddi bir kalem oluşturmaya devam etti.

2013 yılından itibaren ciddi bir yükseliş eğilimine giren konut satışları, büyüme oranlarının azalmasına rağmen belli bir seviyede tutunmaya devam ediyor. Türkiye’de 2013’te günde 3.214 konut satışı yapılırken 2017’nin ilk 8 ay ortalaması günlük 3.710 konut satışı yapıldığını gösteriyor. Konut satışlarında İstanbul başı çekerken, Ankara ve İzmir onu izliyor. Bu üç şehirle beraber Antalya ve Bursa günlük 100 ve üstü konut satışının yapıldığı ilk beş şehir konumunda. Kocaeli, Mersin, Aydın ve Konya da bu ilk grubu izliyor.

Günde 112 konutun satıldığı Esenyurt, en fazla konut satışının yapıldığı ilçe. En fazla konut satışının yapıldığı ilk on ilçe arasında Ankara’dan beş, İstanbul, Konya, Bursa, Antalya ve Gaziantep’ten birer ilçe bulunuyor.

Konut satışlarının yüksek seyretmesi fiyatları da yukarı çeken bir etken. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın (TCMB) konut fiyatları endeksine göre son 7 yılda Türkiye’de konut fiyatları endeksi 2,5 katına çıktı. Endeksteki artış, İstanbul’da %200’ü bulurken, Van, Bitlis, Hakkâri ve Muş bölgesinde %70 oldu.

Yine TCMB’nin hazırladığı konut birim fiyatı göstergesine göre, Türkiye’de konutun metrekare fiyatı 2010’da 900 TL iken 2017’de 2.041 TL oldu. Temmuz 2017’de İstanbul’da konutların ortalama metrekare fiyatı ise 3.765 TL. Fiyatlardaki artış, finansman açısından konut kredi faizlerini önemli bir gösterge haline getiriyor. Son 7 yılda yıllık konut faizleri ise %9-13 bandında dalgalanıyor.

Özellikle büyük şehirlerde konut fiyatlarının yüksekliği, hane halkı harcamalarının dağılımını da etkiliyor. 2002 yılında 100 TL’nin 27 TL’sini gıdaya, 27 TL’sini de konuta harcayan ortalama bir hane, 2016 yılında gıda harcamalarını 19 TL’ye, konut harcamalarını 25 TL’ye çekti fakat ulaştırma harcamalarını iki katına çıkartmak durumunda kaldı. Ulaştırma fiyatlarındaki artış, bu dağılımın değişimindeki bir neden olabilir fakat yüksek konut fiyatları nedeniyle kentin çeperlerine yerleşmek durumunda kalanların artan ulaştırma harcamaları da dağılımdaki değişimde önemli bir etken.

Pahalı konutlarda yaşayanlar, kentin merkezinde yaşayabilen orta sınıflar ve yaşamak için kentin çeperlerine kaçan ama zamanını yollarda geçirmek zorunda kalanlar. Bir de kentin çeperinde bile yaşama şansı bulamayanlar var. Türkiye’de evsizleri her yerde görmek mümkün fakat sayıları konusunda güvenilir bir kaynak yok. BM’nin 2005 yılında yayınladığı bir rapor dünyada 100 milyon kişinin evsiz olduğunu ortaya koyuyordu. Raporlara göre 22 gelişmiş ülkede 2 milyona yakın evsiz var (OECD, 2017). Türkiye’deki sayının ise 80-100 bin aralığında olduğu tahmin ediliyor ve bu tahminler 3 milyonu aşkın Suriyeli mültecinin Türkiye’de olmadığı dönemlere ait.