Büyükşehir Belediyelerini Kimler Yönetiyor?

Büyükşehir belediyeleri her yerel seçimde olduğu gibi yaklaşan 31 Mart yerel seçimleri için de mercek altında. Türkiye’de toplam nüfusun %78,1’ini barındıran 30 büyükşehir toplam üretimin de %85,6’sını karşılıyor. Bu durum da ülkeyi yönetmeye talip siyasi partiler için büyükşehir belediyelerini çok önemli bir rekabet alanı yapıyor. 2019 seçimlerinde büyükşehir belediyeleri ittifak stratejilerinin yoğun olarak uygulandığı yerler olmuş ve birçok büyükşehir belediyesinde başkanlık el değiştirmişti.

Peki Türkiye’de her üç kişiden ikisinin yaşadığı büyükşehirlerde şehirle ilgili birçok kararda söz sahibi büyükşehir belediye başkanları kim? Yaş, cinsiyet, meslek ve eğitim durumları bize Türkiye’de yerel siyasetle ile ilgili ne gibi ipuçları sunuyor? 2024 seçimlerinde büyükşehir belediye başkanlık koltuğuna talip favori adaylar eski örüntüyü devam mı ettiriyor? Doğruluk Payı olarak mevcut büyükşehir belediye başkanları ve önümüzdeki yerel seçimdeki favori adayların bilgilerini derledik.

2019 yerel seçimlerinde 30 büyükşehirden 15’inden galip çıkan AK Partili belediye başkanlarının yaş ortalaması 56; 11 büyükşehiri kazanan CHP’li belediye başkanlarının ise yaş ortalaması 61. 2019 yerel seçimlerinde Diyarbakır, Van ve Mardin’de galip gelen ancak sonraki süreçte kayyım atanarak başkanlıktan alınan HDP’li eski belediye başkanlarının yaş ortalamaları ise 58,6. MHP’li Manisa Büyükşehir Belediyesi Başkanı Cengiz Ergün ise 59 yaşında görevine başladı. 

2019 yerel seçimlerinden galip ayrılan en genç aday Balıkesir Büyükşehir Belediyesi başkanlığını 43 yaşında kazanan AK Partili Yücel Yılmaz oldu. En genç başkanlar sıralamasında Yılmaz’ı; kayyım atanan Van Büyükşehir Belediyesi’ni 44 yaşında kazanan HDP’li Bedia Özgökçe Ertan ve Konya Büyükşehir Belediyesi’ni kazanan AK Partili Uğur İbrahim Altay takip ediyor. 

En yaşlı aday 82 yaşında göreve başlayan Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Başkanı CHP’li Yılmaz Büyükerşen olurken; kayyım getirilerek başkanlık koltuğundan alınan HDP’li eski Mardin Büyükşehir Belediyesi Başkanı Ahmet Türk 76 yaşında, CHP’li Muğla Büyükşehir Belediyesi Başkanı Osman Gürün 71 yaşında başkanlığı kazanmış.

30 büyükşehir belediye başkanının eğitim durumlarına bakıldığında; 8 şehrin başkanının Mimarlık-Mühendislik Fakültesi mezunu olduğuna ulaşılıyor. AK Partili mühendis başkanlar Konya, Gaziantep, Samsun, Sakarya ve Ordu’da görev alırken CHP’li 3 mühendis başkan Mersin, Adana ve Tekirdağ’da yer alıyor.

Mühendis belediye başkanlarını 5 Hukuk Fakültesi mezunu başkan, 5 İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) ve 5 İşletme Fakültesi mezunu başkan takip ediyor. AK Partili hukukçu başkanlar Denizli ve Şanlıurfa’da, CHP’li başkanlar ise İzmir ve Ankara’da yer alıyor. Kayyım atanarak görevden alınan HDP’li eski Van Büyükşehir Belediyesi Başkanı Bedia Özgökçe Ertan da seçilen hukukçu belediye başkanları arasında. 

İİBF mezunu başkanlardan AK Partili başkanlar Trabzon, Kocaeli ve Malatya’da, CHP’li başkanlar ise Antalya ve Eskişehir’de seçilmiş. İşletme Fakültesi mezunu başkanlara bakıldığında; AK Partili Bursa, Kahramanmaraş ve Erzurum, CHP’li İstanbul ve MHP’li Manisa Büyükşehir Belediyesi başkanlarının söz konusu fakülteden mezun olduğu  ulaşılıyor.

Doktor başkanlara bakıldığında, Hatay ve Muğla Büyükşehir Belediyesi Başkanlarının CHP’li, kayyım atanan Diyarbakır BB’nin seçilen Başkanının HDP’li ve Kayseri BB’nin AK Partili başkanları olmak üzere 4 tıp fakültesi mezunu başkan olduğu görülüyor. 

Genel eğitim durumu verilerinin aksine AK Partili Balıkesir BB Başkanı İngilizce öğretmenliği, CHP’li Aydın BB Başkanı makine resim ve konstrüksiyon meslek yüksek okulu diplomalarına sahip. Tüm BB başkanları arasında en yüksek tahsilli başkan İktisat profesörü CHP’li Yılmaz Büyükerşen iken, en düşük eğitim seviyesine sahip seçilen başkan ise ilkokul mezunu HDP’li Ahmet Türk.

2024 yerel seçimlerinde BB adayları arasında her şehirde en güçlü iki adayın değerlendirildiği 60 başkan adayından 58 adayın açık kaynaklarda yayınlanan verilerinden hesaplanan yaş ortalaması 56,1 (CHP Konya ve Kahramanmaraş adaylarının yaş verilerine açık kaynaklarda ulaşılamıyor). 2019 yılında seçilen BB başkanlarının yaşlarıyla 2024 adayları karşılaştırıldığında, adayların genelde gençleştiğini söylemek mümkün.

Anketlerde 1. veya 2. sırada olan 24 CHP’li başkan adayının 22’sinin yaş ortalaması 56,8. 2019 yerel seçimlerinde seçilen CHP’li başkanların 2019 yılındaki yaş ortalamasıyla karşılaştırıldığında(ort. 61) adayların gençleştiği söylenebilir. DEM’in adaylarının ise yaş ortalamasının 58,6’dan 60’a yükseldiği görülüyor. 2019’da seçilen AK Partili BB başkanlarının yaş ortalaması 56 iken 2024’te AK Partili adayların ortalamasının 55,5 ile çok az düşüş yaşamış. MHP’li 2 adayın yaş ortalaması 53,5 olurken, tek YRP temsilcisi olan Şanlıurfa BB Başkanı adayı ise 54 yaşında.

30 büyükşehir belediyesinin çeşitli siyasi partilerden 60 adayın lisans öğrenim durumları araştırıldığında; 16 Mimarlık-Mühendislik Fakültesi mezunu aday ile karşılaşılıyor. Hukuk Fakültesi mezunu 13 aday Mimarlık-Mühendislik Fakültesi adaylarını takip ediyor. İİBF mezunu 9 adayın ardından ise 8 İşletme Fakültesi mezunu aday geliyor. Tıp Fakültesi mezunu 6, Dil ve Edebiyat Fakültesi 2; Öğretmenlik ve Eczacılık Fakültesi mezunu 1’er aday bulunuyor. 1 aday Meslek Yüksekokulu’ndan mezun olmuşken, 2 lise mezunu ve 1 ilkokul mezunu aday mevcut. 

AK Partili adayların çoğunluğunu Hukuk(9), İİBF(5) ve İşletme(5) mezunları oluştururken; CHP’li adayların çoğunluğunu Mimarlık-Mühendislik(9) mezunu ve Tıp(5) mezunları oluşturuyor. Yerel seçimlerde AK Partili Mimar-Mühendis 6 aday ve Doktor 1 aday yer alırken CHP’li adayların içerisinde 3 Hukukçu, 3 İİBF mezunu ile 2 İşletme mezunu aday bulunuyor. Her iki siyasi partiden de 1’er lise mezunu aday anketlerde ilk sıralarda. 

Anketlerde YRP’nin rekabetçi konumda olan tek adayı Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi adayı Mehmet Kasım Gülpınar; Arap Dili ve Edebiyatı mezunu. İYİ Parti Erzurum Büyükşehir Belediyesi adayı Fatma Canan Uçar Eczacılık, Ordu Büyükşehir Belediyesi adayı ise Hukuk Fakültesi mezunu. DEM adaylarına bakıldığında; Van Büyükşehir Belediyesi adayı Abdullah Zeydan’ın Mimarlık, Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi adayı Ayşe Serra Bucak Küçük’ün Alman Dili ve Edebiyatı, Mardin’den yeniden aday olan Ahmet Türk’ün de İlkokul mezunu olduğuna ulaşılıyor. MHP’li Mersin adayı Serdar Soydan’ın İİBF mezunu ve Manisa adayı Cengiz Ergün’ün İşletme mezunu olduğuna erişiliyor.

AK Partili Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Başkanı ve adayı Yücel Yılmaz ile AK Partili Antalya Kepez Belediyesi Başkanı ve Antalya Büyükşehir Belediyesi Başkan adayı Hakan Tütüncü Almanya doğumlu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkan adayları CHP’li Ekrem İmamoğlu ile rakibi AK Partili Murat Kurum sırasıyla Trabzon ve Ankara doğumlu. İzmir adayları CHP’li Cemil Tugay Van, Hamza Dağ ise Manisa doğumlu. Sakarya adayları CHP’li Azize Çerçioğlu Ankara, AK Partili Yusuf Alemdar da Trabzon doğumlu.

CHP’li adaylara bakıldığında, Gaziantep adayı Muzaffer Ertürk’ün Adıyaman, Sakarya adayı Azize Çerçioğlu’nun Ankara ve Kocaeli adayı Atasoy Bilgin’in aslen Artvinli olmakla birlikte Kırşehir doğumlu olduğuna ulaşılıyor. Van’dan aday olan DEM adayı Abdullah Zeydan ise Hakkari doğumlu. AK Parti’den Muğla Büyükşehir Belediye Başkan adayı Mardin doğumlu Aydın Ağan Ayaydın da doğum yerinden farklı şehirde yarışan adaylar arasında.