2019 Yaz Zamları Durmuyor

23 Haziran 2019 yerel seçimlerinin yoğun gündemiyle başlayan 2019 yazı, seçimden sonra peş peşe gelen zamlarla anılıyor. Maaşlara yapılan zamlar, yeterli olmadığı gerekçesiyle eleştirilirken çaydan doğalgaza birçok farklı üründe gidilen fiyat artışı da tartışma konusu oldu. Biz de haziran, temmuz ve ağustos aylarında bazı ürünlere yapılan zamlara ilişkin bilgileri derledik.

25 Haziran 2019 tarihinde Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü (ÇAYKUR), işçi ve işletme maliyetlerindeki artışı gerekçe göstererek kuru çaya %15 oranında zam yapıldığını açıkladı. Bununla birlikte yine aynı gün, Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ tarafından yapılan açıklama ile şeker fiyatlarına 25 Haziran 2019 itibarıyla %16’lık bir zam uygulanacağı belirtildi.

Ancak çayda fiyat artışı %15 ile sınırlı kalmadı. 20 Ağustos 2019’da ÇAYKUR tarafından yapılan açıklama ile çayda ikinci kez %15’lik bir fiyat artışına gidildi.

Öte yandan haziran ayında yapılan bir diğer zam ise elektrik fiyatlarına ilişkindi. 27 Haziran 2019’da Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 1 Temmuz 2019 itibarıyla geçerli olmak üzere konut, ticarethane ve sanayide elektrik fiyatlarına %15 zam yapıldığını açıkladı.

Temmuz ayının ilk haftasında ise sigara ve alkol ÖTV’lerine ilişkin bir düzenlemeye gidildi. Yapılan düzenleme ile 50’lik bir biranın ÖTV’si 42 kuruş artarken, 70’lik rakı 7,27 lira ve 70’lik şarap ise 58 kuruş zamlandı. Sonuç olarak KDV de dahil edildiğinde, 50’lik biradan alınan toplam vergi 5,64 liraya ulaşırken, 70’lik şarabın vergisi ise 7,77 lira oldu. 70’lik rakıda yapılan zam ise ÖTV ve fiyat yüksek olduğu için daha çok hissediliyor. Örneğin rakı, cin, votka gibi ürünlerde son zam ile birlikte ÖTV tutarı 241,73 liradan 261,28 liraya çıktı.

Bununla birlikte, yılbaşında ÖTV’si zamlanan sigara ürünlerinde yeniden ÖTV tutarı artırıldı. Yılbaşında yapılan 4 liralık ÖTV zammının 2 lirası sigara fiyatlarına yansımamıştı. Ancak temmuz başında yapılan zam ile sigara fiyatları 50 kuruş arttı. Yapılan düzenleme ile sigara başına belirlenen asgari maktu vergi tutarı, 0,2676 liradan 0,2895 liraya yükseldi. Böylelikle paket başına asgari maktu vergi, 5 lira 35 kuruştan 5 lira 79 kuruşa çıktı. Ayrıca maktu vergi miktarının 0,42 liradan 0,4539 liraya yükselmesi sonucunda ÖTV alt limiti 5,36 liradan 5,79 liraya yükselmiş oldu. Söz konusu vergiye 8,5 liranın altında satılan sigaraların tabii tutulacağı belirtilirken bu tutarın üzerindeki ürünlerde ise %67 olan nispi verginin uygulanmasına karar verildi.

Ancak sigaraya yapılan zam, temmuz ayı ile sınırlı kalmadı. 15 Ağustos 2019’da asgari maktu vergi tutarına bir kez daha zam yapıldı. Buna göre 0,2895 lira olan asgari maktu tutarı, 0,3899 liraya ulaştı. Böylece bir sigara paketinden alınan maktu vergi, 5 lira 79 kuruştan 7 lira 79 kuruşa yükseldi.

Bu yaz çok konuşulan bir diğer fiyat artışı, yurt dışından getirilen telefonlardan alınan kayıt harçlarına uygulanan zam oldu. 2017 yılında 149,2TL olan harç miktarı, 2018 yılında 170,7TL olarak güncellenmiş ve Kasım 2018’de ise 500TL’ye çıkartılmıştı. Yapılan son zam ile birlikte söz konusu harç %200 artarak 1500TL olarak belirlendi. Bir başka ifadeyle 2017’den bu yana söz konusu harç ücreti %905 arttı.

Benzer şekilde, yurt dışına çıkış harcına da geçtiğimiz temmuz ayında zam yapıldı. Resmi Gazetede yayınlandığı üzere, 1 Ağustos 2019 itibarıyla yurt dışına çıkış harcının 50TL olacağı belirtildi. Açıklanan bu zam ile daha önce 15TL olan yurt dışı çıkış harcına tam %233’lük bir zam yapılmış oldu.

Tüm yaz boyunca fiyatı en sık değişen ürünler arasında benzin ve motorin vardı. İlk zam 24 Haziran’da 23 kuruşluk bir artış ile motorine yapıldı. Bunu 1 Temmuz 2019’da benzinin litre fiyatına yapılan 27 kuruşluk zam izledi. Yaz boyunca ise toplamda 6 kez zam yapılırken 7 kez de indirim gerçekleşti. Buna göre, benzinde ve motorinde son indirim 9 Ağustos’ta yapılırken bunu 19 Ağustos ve 27 Ağustos tarihlerinde gelen zamlar izledi.

Ağustos sonunda ulaşım ücretlerinde de fiyat artışları gündeme geldi. İstanbul’da taksi ücretlerine %25 artırıldı. Yapılan değişiklik ile taksimetre açılış ücreti 4TL’den 5TL’ye çıkarken indi bindi ücreti 10TL’den 13TL’ye yükseldi. Ayrıca kilometre başına düşen ücret de 2 lira 50 kuruştan 3 lira 10 kuruşa çıktı.

Bununla birlikte ulaşımda yapılan bir diğer fiyat artışı ise okul servislerine ilişkindi. İstanbul, Ankara ve İzmir’de önümüzdeki eğitim dönemi için belirlenen ücretler ağustos ayı sonunda açıklandı. Buna göre her üç ilde de servis ücretlerinde ortalama %13’lük bir artış söz konusu olacak.

Öğrencileri ilgilendiren bir başka konu ise Kredi Yurtlar Kurumunun yurtlarına yapılan zamlar. 21 Ağustos 2019’da açıklandığı üzere, yüzbinlerce öğrencinin kaldığı KYK yurtlarında %20’lik bir fiyat artışına gidilecek. Geçen yıl en düşük KYK yurdu ücreti 180TL iken yeni zam ile bu ücret 215TL oldu. En yüksek KYK yurdu ücreti ise 258TL’den 310TL’ye çıktı.

Son olarak çokça konuşulan zamlar arasında doğalgaz fiyatları da bulunuyor. BOTAŞ 1 Ağustos 2019’da yaptığı açıklamada; konut doğalgazında %14,97, sanayi doğalgazında ise %13,73 oranında zam yapılacağını belirtmişti. 31 Ağustos 2019’a gelindiğindeyse doğalgaz fiyatlarında yeniden artışa gidildi. 1 Eylül 2019’dan itibaren geçerli olan bu zamma göre, doğalgaz satış fiyatları ortalama %14,9 oranında arttı. Ağustos ayında doğalgaza yapılan bu iki zam sonucunda, doğalgaz faturalarında %32’lik bir fiyat artışı söz konusu olacak.