2002’den Bu Yana Elde Edilen Vergi Geliri Ne Kadar?

Türkiye’de son yıllarda kamuoyunda çok konuşulan konuların başında devlet tarafından toplanan vergiler geliyor. Yükselen döviz kuruyla beraber faiz oranları, enflasyon oranları, işsizlik oranları gibi en önemli makroekonomik göstergeler de son yıllarda negatif bir performans gösterdi. Bunun yanında devlet ise uygulamış olduğu vergi politikasıyla beraber vergi gelirini de yıllar içerisinde oldukça arttırdı.

Türkiye’de devlet tarafından oluşturulan birçok kanun ve bu kanunlar neticesinde toplanan birçok vergi kalemi bulunuyor. Bunlardan en yaygın olanları ise gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, iletişim vergisi, emlak vergisi, damga vergisi, şans oyunları vergisi ve dijital hizmet vergisi gibi kalemler. Bu vergi kalemlerinin bazıları yıllar içerisinde yeni bir kanunun yürürlüğe girmesi neticesinde vatandaştan toplanmaya başlansa da bazıları uzun yıllardan bu yana vatandaşlardan talep ediliyor.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından açıklanan yıllara göre genel bütçe gelirleri tablosunda vergi gelirleri kalemini incelediğimizde, devletin 2002 ila 2022 yılları arasında toplamda 10 trilyon 946 milyar TL tutarında vergi geliri elde ettiğini görüyoruz. Yıllık ortalama dolar kurlarıyla hesaplayıp vergi gelirini dolar bazında hesapladığımızda ise bu meblağ 2 trilyon 915 milyar $’a denk geliyor. Bunun yanında Türkiye’de toplanan vergilerin, TL bazında hiçbir yıl bir önceki yıla göre azalış göstermediği gibi son yirmi yılda ortalama olarak %22,1 oranında artış göstermiş.

Toplanan vergi gelirleri yıllar içerisinde oransal olarak değişiklik göstermiş olsa da sadece 2009 yılında bu artış %5’in altında %3,3 olarak gerçekleşti. Yıllık enflasyon oranını dikkate aldığımızda 2002-2022 arası  ortalama reel artış %8'e düşerken 2009, 2018 ve 2019 yıllarında vergi gelirlerinin reelde azaldığı dikkat çekiyor. Reel hesaplamada 2022 yılında vergi gelirleri TL bazında %29,8, 2003'te %23 ve 2006'da %17 oranında artmıştı.  

Vergi gelirlerine dolar bazında hesapladığımızda ise 2010 yılına kadar 1,5 TL seviyesinde seyreden ortalama dolar kurunun da yardımıyla yıllık vergi gelirinin 2002-2010 yılları arasında her yıl ortalama %20 arttığı dikkat çekiyor. Özellikle 2014 yılından bu yana TL'nin dolar karşısında değer kaybıyla vergi gelirlerinin TL karşılığı  artsa da dolar bazında son 12 yılda ortalama yıllık artışı binde 6 seviyelerine indi. TL bazında 2022'de toplanan vergiler 2,7 trilyon lirayı geçse de son yirmi yılda dolar bazında en fazla verginin toplandığı yıl halen 192 milyar $ ile 2013 yılı.