Ticaret Savaşlarında İkinci Trump Dönemi

Donald Trump, 20 Ocak’ta yemin ederek ikinci kez ABD başkanlığı görevine resmen başladı. Göreve gelir gelmez, seçim kampanyasında verdiği sözleri yerine getirmek için birçok başkanlık kararnamesi yayınladı ve hem ABD özelinde hem de küresel açıdan dengelerini sarsacak hamlelere imza attı. Trump’ın en dikkat çeken vaatlerinden biri, tüm ABD ithalatına evrensel bir temel gümrük vergisi uygulanması ve özellikle Çin’den yapılan ithalata yüzde 60 oranında gümrük vergisi koyulmasıydı. Bu, Trump’ın ilk başkanlık döneminde Çin’e karşı başlattığı ticaret savaşlarının genişleyerek devam edeceğinin açık bir göstergesiydi. 

Trump, 1 Şubat’ta yayımladığı başkanlık kararnamesiyle ticaret savaşlarında ilk büyük adımı attı. Kararnamede, ABD’deki fentanil krizi ve yasadışı göç sorunları gerekçe gösterilerek Kanada ve Meksika’dan yapılan ithalata %25, Çin’den yapılan ithalata ise %10 ek gümrük vergisi getirildiği duyuruldu. Ancak tarifelerin uygulanmasına saatler kala Trump, Kuzey Amerikalı komşularıyla gerilimi tırmandırmamak adına Kanada ve Meksika’ya uygulanacak tarifeleri 30 gün erteleme kararı aldı. Ancak, Çin’e yönelik getirilen ek gümrük vergileri yürürlüğe girdi ve Çin hükümeti ABD’den ithal edilen kömür ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ürünlerine %15 gümrük vergisi getirdiğini açıkladı. Yeni tarifeleri Dünya Ticaret Örgütü'ne taşıyacağını da ekledi. Küresel ticaret sistemine meydan okuyan bu politikalar, ABD’nin ticaret ortaklarıyla ilişkilerinde yeni gerilimler yaratırken, dünya ekonomisi üzerindeki etkileri de merakla takip ediliyor.

ABD Başkanı Donald Trump’ın gümrük tarifesi uygulamasındaki temel hedeflerden biri, ekonomik açığı kapatmak ve ABD üreticilerini korumak. Ancak, Trump yönetimi için bu hamle sadece ekonomik değil, aynı zamanda ulusal güvenlik ve kamu sağlığıyla da bağlantılı. Yasadışı göçü ve uyuşturucu krizini azaltmayı amaçlayan Trump, özellikle fentanil kullanımındaki artışa dikkat çekiyor. Yönetimine göre, bu ölümcül uyuşturucunun üretiminde kullanılan kimyasallar Çin’den geliyor, Meksikalı karteller uyuşturucuyu ABD’ye yasa dışı yollarla sokuyor ve Kanada’daki laboratuvarlar da bu süreçte rol oynuyor. Bu nedenle, Çin, Meksika ve Kanada’ya yönelik yeni tarifeler, sadece ticaret politikasının değil, aynı zamanda sınır güvenliği ve halk sağlığını hedefleyen bir stratejinin parçası olarak görülüyor.

Araştırmalara göre, ABD’de 12 yaş ve üzeri bireylerin 138,5 milyonu, yani nüfusun %50’si, yaşamları boyunca en az bir kez yasadışı uyuşturucu kullandı. Özellikle, morfinden 50 ila 100 kat daha güçlü olan sentetik opioid fentanil, aşırı doz ölümlerindeki artışın başlıca nedenlerinden biri olarak görülüyor. Son yıllarda aşırı doz kaynaklı ölümler az da olsa düşüş gösterse de oranlar hâlâ endişe verici seviyede. İlk kez bir yıl içinde aşırı doz nedeniyle yaşamını yitirenlerin sayısı 100 bini aşarken, bu ölümlerin %66’sı fentanil nedeniyle gerçekleşti.

Donald Trump, çelik ve alüminyuma uygulanacak %25’lik gümrük vergisinin 12 Mart itibarıyla hiçbir istisna olmaksızın yürürlüğe gireceğini duyurdu. ABD Başkanı, bu hamlenin ana hedefinin çelik ve alüminyum üretimini yabancı ülkeler yerine ABD topraklarına taşımak olduğunu vurguladı. Dünyanın en büyük çelik ithalatçısı konumunda bulunan ABD’nin en büyük üç tedarikçisi ise Kanada, Meksika ve Brezilya.

Resmi verilere göre ABD’nin çelik ithalatı son on yılda önemli ölçüde azaldı. 2024 yılı itibarıyla yıllık %2,5 artışla 26,2 milyon metrik tona ulaşmasına rağmen, 2014-2024 yılları arasında %35’lik bir düşüş kaydedildi. Alüminyum ithalatında ise Kanada açık ara ilk sırada yer alıyor, ardından Birleşik Arap Emirlikleri ve Meksika takip ediyor. Amerika’nın alüminyum ithalatı son on yılda %14 oranında artarken, ABD’nin metal ihracatı 2020’den itibaren kademeli olarak yükseliyor.

Çin hükümeti, ABD Başkanı Donald Trump’ın gümrük tarifelerine karşılık vererek misilleme yaptı. 10 Şubat itibarıyla yürürlüğe giren Çin tarifelerine göre, ABD’den ithal edilen kömür ve sıvılaştırılmış doğal gaz ürünlerine %15, ham petrol, tarım makineleri ve büyük motorlu araçlara ise %10 ek gümrük vergisi getirildi. ABD’nin Kanada’dan gelen ürünlere %25 gümrük vergisi uygulama kararı şimdilik ertelendi. Buna karşılık, Kanada da 155 milyar Kanada doları değerindeki ABD ithalatına yönelik %25 misilleme tarifesini durdurdu. Kanada Başbakanı Justin Trudeau, sınır güvenliği için 1,3 milyar dolarlık yeni bir plan uygulamaya koyacaklarını ve fentanil kaçakçılığını engellemek için ek kaynak ayıracaklarını duyurdu. Meksika’ya uygulanması planlanan %25 gümrük vergisi de bir ay ertelendi. Meksika Devlet Başkanı Claudia Sheinbaum, fentanil başta olmak üzere uyuşturucu kaçakçılığını önlemek amacıyla ABD-Meksika sınırına 10.000 Ulusal Muhafız konuşlandırmayı kabul etti. Ayrıca, ABD’den Meksika’ya kaçırılan silahların önlenmesi için daha sıkı tedbirler alacaklarını açıkladı.

Avrupa Birliği ise ABD’nin çelik ve alüminyum ithalatına %25 gümrük vergisi uygulamasını sert bir dille eleştirdi. AB yetkilileri, bu kararın makul bir gerekçesinin olmadığını belirterek, Avrupa vatandaşlarını bu haksız önlemlerden koruyacaklarını açıkladı. Yapılan resmi açıklamada, ABD’nin gümrük politikalarının küresel ekonomik belirsizliği artıracağı ve uluslararası piyasalardaki entegrasyonu bozacağı vurgulandı.