Video Ayakta Ölen Bir Fili mi Gösteriyor?

Sosyal medyada sıkça karşılaşılan yanlış bilgi türlerinden biri, videoların bağlamından koparılarak yeniden sunulması. Bu tür videolar, orijinal bağlamından çıkarılarak veya kasıtlı olarak manipüle edilerek yanlış bilgi yaymak amacıyla kullanılabiliyor. İnternet kullanıcılarının videoları bu şekilde yaymasının çeşitli sebepleri bulunuyor. Bu sebeplerin başında, ilgi çekici içeriklerle daha fazla etkileşim ve beğeni toplama isteği geliyor.

Bir X kullanıcısının paylaşımında, videonun ayakta ölen bir fili gösterdiği öne sürülmüş. Videodan kesitler tersine görsel arama yöntemi ile aratıldığında, videonun asıl bağlamına ulaşılabiliyor. Video ilk kez willemd_bl kullanıcı adlı bir Instagram hesabı tarafından paylaşılmış. Bu hesap, bir biyologa ait ve paylaşımlarında vahşi yaşamla ilgili birçok video yer alıyor. 

İlk video 4 Ocak 2024’te paylaşılırken “Bu fil, hareketini takip etmek ve nüfusun korunmasını sağlamak için bir uydu tasmasına takmak üzere hareketsiz hale getirildi.” açıklaması eklenmiş. Yani bu video, ayakta ölen bir fili değil, üzerine uydu tasması takmak için uyuşturulmuş bir fili gösteriyor. Filin arkasında yer alan enjeksiyon, fil yere düşerken görülebiliyor. 

Video ikinci kez 7 Ocak 2025 tarihinde aynı hesap tarafından paylaşılmış. Bu kez daha uzun bir açıklama eklenen videoda filin, Zambezi Deltası’nda yakalanan ilk orman fili olduğu ve nitelikli bir vahşi yaşam veterineri tarafından hareketsiz hale getirildiği ifadeleri yer alıyor. 

Videonun bağlamından tamamen koparılarak dayandırıldığı iddia ise fillerin ölüm şekliyle ilgili. “Filler ayakta ölür” gibi genel bir inanış olsa da, araştırmalar bunun doğru olmadığını gösteriyor. Çünkü filler genellikle yan yatarak ya da yere çökerek ölüyor.  

Gary Haynes isimli bir bilim insanı, 1980’lerde Afrika’da yaptığı bir saha çalışmasında yüzlerce filin ölümünü gözlemlemiş. Haynes’in 7 yılda gerçekleştirdiği bu araştırmada, doğal yolla ya da insan müdahale ile ölen birçok filin ölüm pozisyonu kayda geçirilmiş. Haynes’in incelediği 800’ü aşkın filin çoğu yan yatarak ölmüş. Bu, doğal ölüm sürecinde en sık görülen pozisyon. Hatta avlanmış filler bile, genellikle ölüm anında yaralandıkları tarafa yatma eğilimi göstermiş. Filin bir anda yere yığıldığı ani ölümler ise farklı bir pozisyonla sonuçlanıyor. Haynes, bu durumu “sudden death posture” (ani ölüm pozisyonu) olarak tanımlamış. Bu pozisyonda fil, göğsü, alt çenesi ve karnı üzerine çöküyor. Ön bacaklar bükülü, arka bacaklar ise açık ve yana sarkmış halde oluyor. Yani fillerin ayakta öldüğü iddiası da büyük ölçüde doğru değil.