Köpek Balıklarının Kanser Olmadığı ve Kıkırdaklarının Tedavide Kullanabileceği İddiası Doğru mu?

Son yıllarda sosyal medyada farklı hastalıklar için doğal tedavi ve alternatif tedavi yöntemleriyle ilgili birçok paylaşıma rastlanıyor. Özellikle kanser gibi ciddi rahatsızlıklar ile ilgili tedavi yöntemlerinin paylaşılması insanların tıbbi tedaviden uzaklaştırarak söz konusu tedavi yöntemlerinin denenmesi sonucu hastalığın tedavisi konusunda zaman kaybına neden oluyor. Köpek balıklarının kanser olmadığı ve kıkırdaklarının tedavide kullanılabileceği iddiası, 1980’lerdeki sınırlı bilimsel gözlemlerin yanlış yorumlanması ile ortaya çıktı. Köpek balığı kıkırdağının anti-anjiyojenik özellikler taşıyabileceğine dair erken laboratuvar bulguları, medyada abartılarak “kanser tedavisi” şeklinde sunuldu ve kıkırdak ürünlerinin dünya çapında pazarlanmasına yol açtı. 

Bilimsel araştırmalara bakıldığında bu yanılgının ortaya çıkmasında köpek balıklarının insanlardan farklı olarak iskeletlerinin sadece kıkırdaklardan oluştuğu, kan damarlarının içermeyen bir iskelete sahip olmalarından kaynaklı olarak biyolojik özelliklerinin hatalı şekilde “tüm kansere dirençli” olarak yorumlanmasına yol açtı. Cancer Research UK’in yaptığı araştırmaya göre, köpek balığı kıkırdağının kanser tedavisi olarak kullanılmasını desteklemediği ve geleneksel kanser tedavileri (kemoterapi, radyoterapi gibi) yerine kullanılmasının sağlık için çok zararlı olabileceği konusunda verdiği bilgilere ulaşılıyor. Köpek balığı kıkırdağının kanser hücrelerinin büyümesini durdurabileceği teorisi, kıkırdağın kan damarı içermemesine ve laboratuvar çalışmalarında bazı bileşiklerin kan damarı oluşumunu engelleyebileceğinin gözlemlenmesine dayansa da, bu etkinin insanlarda kanıtlanmadığı vurgulanıyor. Hatta ileri evre akciğer kanseri hastalarında yapılan bir klinik çalışmada, saflaştırılmış bir köpek balığı kıkırdağı özütünün (Neovastat) kemoterapi ve radyoterapiye eklenmesinin hastaların daha uzun yaşamasına yardımcı olmadığı görülüyor. Ayrıca, mide bulantısı, tat alma duyusunda değişiklikler, kalsiyum seviyelerinde yükselme ve karaciğer sorunları gibi yan etkilere neden olabilir ve yutularak alınan formlarının (toz, kapsül) sindirim sisteminden emilemeyecek kadar büyük moleküller içerdiği düşünülmektedir.

Araştırmalar genişletildiğinde, daha kapsamlı yapılan bilimsel araştırmalar bakıldığında bilim insanları, köpek balıklarında birçok farklı tümör türü tespit etti. Özellikle 2000’li yıllarda müzelerdeki eski köpek balığı örnekleri yeniden incelendiğinde, deri, kas, sindirim sistemi ve hatta omurga gibi bölgelerde solid tümörlere rastlandığı ortaya çıktı. Bu bulgular, köpek balıklarının da diğer tüm omurgalılar gibi kanser olabileceğini bilimsel olarak ortaya koyuyor. 

Köpek balıklarının kanser olmadığı ve bu nedenle kıkırdaklarının tedavide kullanılabileceği yönündeki inanış, özellikle 1992'de yayımlanan "Sharks Don't Get Cancer" (Köpek balıkları Kanser Olmaz) isimli kitaptan sonra oldukça popüler hale geldi. Bilimsel çalışmalar bu tezin doğru olmadığını kanıtlasa da, köpek balığı kıkırdağı bu hastalık için hâlâ bir "tedavi" olarak satılmaya devam ediyor. Söz konusu kitabın yazarı L. William Lane’in oğlu, köpek balığı kıkırdağından ürettiği kanser ilaçlarını piyasaya sürdü. Ancak ABD Federal Ticaret Mahkemesi (FTC), "yanlış bilgi verdiği" gerekçesiyle bu ürünlerin satışını yasakladı ve kendisine 1 milyon dolar para cezası kesti.