COVID-19 Salgını İnsan Beynini 5,5 Ay Daha Hızlı mı Yaşlandırdı?

2020’den bu yana dünyanın seyrini kökten değiştiren COVID-19 pandemisi ile ilgili araştırmalar ve tartışmalar hâlâ sürüyor. Virüsün özelliklerinden aşıların yan etkilerine kadar pek çok başlık, bugün bile kamuoyunda gündem olmaya devam ediyor. Pandemiyle ilgili çok sayıda bilimsel ve akademik çalışma farklı disiplinlerde yayımlanıyor. Bu çalışmalar zaman zaman sosyal medyada çarpıtılsa da, bilimsel dayanağı güçlü araştırmalar da kamuoyunda yer bulabiliyor.

İlgili gönderinin iddiası da Nottingham Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmanın sonuçlarının, pandeminin COVID geçirmeyen kişileri bile  5,5 ay daha hızlı yaşlandırdığı bilgisini içeriyor. Arama motoru üzerinden anahtar kelimeler kullanılarak yapılan aramanın ardından Nottingham Üniversitesi öncülüğünde yapılan böyle bir araştırmaya ulaşmak mümkün. Araştırma, COVID-19 pandemisinin yalnızca virüs bulaşan bireylerde değil, virüs geçirmemiş sağlıklı yetişkinlerde bile beyin yaşlanmasını hızlandırabileceğini ortaya koyuyor. Çalışmada, UK Biobank verileri kullanılarak daha önce herhangi bir ciddi hastalık tanısı almamış 996 yetişkinin beyin MR görüntüleri analiz edilmiş. Katılımcılar iki gruba ayrılmış: Pandemi öncesi dönemde iki kez görüntülenen kontrol grubu ve biri pandemi öncesinde, diğeri pandemi sırasında çekilen görüntülere sahip grup. Yapay zeka destekli bir model aracılığıyla bireylerin tahmini beyin yaşı hesaplanmış ve kronolojik yaşlarıyla arasındaki fark (brain age gap – BAG) incelenmiş. Analizler sonucunda, pandemi sürecine maruz kalan grupta, beyin yaşlanma hızının yılda ortalama 5,5 ay daha fazla olduğu belirlenmiş. Bu hızlanmanın, virüsle enfekte olunup olunmadığından bağımsız olarak, özellikle sosyal izolasyon, ileri yaş, erkek cinsiyet, düşük gelir düzeyi ve yetersiz sağlık koşulları gibi etmenlerle anlamlı şekilde ilişkili olduğu ortaya konmuş. Bulgular, pandeminin yarattığı biyopsikososyal ortamın beyin sağlığı üzerinde doğrudan bir etkisi olabileceğine dair güçlü bir kanıt sunuyor.

Araştırma sonuçlarının yayımlandığı Nature Communications, bilimsel güvenilirliği yüksek, hakemli ve prestijli bir dergidir. COVID-19, nörobilim, iklim krizi ve yapay zeka gibi güncel alanlarda çok sayıda öncü çalışmaya ev sahipliği yapar. Bir çalışmanın bu dergide yayımlanması, hem metodolojik hem de etik açıdan titiz bir değerlendirme sürecinden geçtiğini gösterir. Bu nedenle, söz konusu makaleye ilişkin bilimsel kaygılar oldukça sınırlıdır.