Türkiye Olumlu Deneyimlerden Uzaklaşıyor mu?

Washington, D.C. merkezli bir Amerikan analitik ve danışmanlık şirketi olan Gallup, her sene “Global Emotions Report” adını verdiği bir rapor yayınlıyor. Gallup'un Pozitif ve Negatif Deneyim Endeksleri, GSYH gibi geleneksel ekonomik göstergelerin yakalamayı amaçlamadığı duygu durumlarını ölçmeyi amaçlıyor. Her bir endeks, insanların günlük deneyimlerinin gerçek zamanlı bir görüntüsünü sağlayarak liderlere toplumlarının sağlığına ilişkin yalnızca ekonomik ölçümlerden toplayamayacakları içgörüler sunuyor.

Sorular, “Olumsuz Deneyim Endeksi” ve “Pozitif Deneyim Endeksi” olarak iki ayrı kategoriye dahil ediliyor. Olumsuz Deneyim Endeksi’ne dahil olan ve evet-hayır cevabı verilen bazı sorular, katılımcıların bir önceki gün fiziksel acı, endişe, üzüntü, stres ve öfke gibi duyguları sıklıkla hissedip hissetmediğini soruyor. Olumsuz Deneyim Endeksi puanı, bu sorulara verilen olumlu yanıtların 100 ile çarpılmasının ortalamasıdır. Ülke düzeyinde endeks puanları sıfırdan 100'e kadar değişir. Puan ne kadar yüksekse, bir ülkede o kadar yaygın olumsuz duygular vardır. Dünya genelinde 2019 yılına ait verilerde Olumsuz Deneyim Endeksi’nin, çalışmanın yapılmaya başlandığı 2006 yılından beri rekor seviyede olduğu belirtiliyor. Raporda aynı zamanda, insanların sağlık sorunlarıyla ilgili deneyimleri ve satın alma güçleri gibi farklılıkların, daha yüksek olumsuz puanların öngörüsü olarak rol oynadığı da belirtilmiş.

Olumlu Deneyim Endeksi ise yine evet-hayır cevaplı sorulardan oluşuyor. Olumlu Deneyim Endeksi puanı, bu maddelere verilen tüm geçerli olumlu yanıtların 100 ile çarpılmasının ortalaması ile oluşturuluyor ve ülke düzeyinde endeks puanları sıfırdan 100'e kadar değişiyor. Daha yüksek puanlar, bir ülkede olumlu duyguların daha yaygın olduğunu göstermekle beraber bu puanlar; insanların yaşam standartları, kişisel özgürlükleri ve sosyal ağların varlığı hakkındaki algılarıyla da güçlü bir şekilde ilişkili. Bu kategorideki bazı sorular şu şekilde: • Dün iyi dinlendiniz mi? • Dün bütün gün size saygılı davranıldı mı? • Dün çok güldünüz mü veya kahkaha attınız mı? • Dün ilginç bir şey öğrendiniz mi veya yaptınız mı? Dünya genelinde olumlu deneyimlerin yaygınlığının son yıllarda sabit kaldığı görülüyor.

Gallup, 2019'da 145 ülke ve bölgedeki yetişkinlere anketten bir gün önce beş olumlu deneyim yaşayıp yaşamadıklarını sordu. Dünya çapında her 10 kişiden en az yedisi, kendilerini iyi dinlenmiş hissettiklerini (%71), çok keyif aldıklarını (%72), çok güldüklerini veya güldüklerini (%75) ve kendilerine saygı duyulduğunu (%86) söyledi. İnsanlar, tipik olarak, görüşmeden önceki gün ilginç bir şey öğrendiklerini veya yaptıklarını söyleme olasılıkları çok daha düşüktü; 2019'da dünyanın yarısından azı (%49) bunu yaşadı. Dünya çapındaki Olumlu Deneyim Endeksi’nde puanlar Panama'da 85'ten, Afganistan'da 38 puan aralığında değişiyor. Latin Amerika ülkeleri 2019'da da yetişkinlerin her gün birçok olumlu duygu bildirdiği ülkeler listesine hakim oldu. Bu bölge dışında listede yüksek sıralarda bulunan ülkeler Endonezya, Çin ve Danimarka oldu. Gallup raporuna göre Latin Amerika'da olumlu duygular bildiren yüksek yüzdeler, en azından kısmen, bölgedeki kültürel yaşamın olumlu yönlerine odaklanma eğilimini yansıtıyor. Olumlu Deneyim Endeksi’nden en düşük puan alan ülkeler ise aşağıdaki tabloda görülebilir:

Endeksten aynı puanı alan ülkeleri aynı sıralamada düşünecek olursak, Olumlu Deneyim Endeksi’nde Türkiye’nin 2018 yılında sondan 3., 2019 yıllında ise sondan 4. sırada geldiği söylenebilir.

Gallup tarafından 2018 verilerinden oluşturulan interaktif haritada, ülkelerin katılımcılarının olumlu ve olumsuz deneyimleri ölçme amaçlı çeşitli sorulara verdikleri yanıtların oranları ayrıntılı olarak görülebiliyor. 2019'da yayınlanan raporda Türkiye'den katılımcıların %72'si, "Bir önceki gün ilginç bir şey öğrendiniz mi/yaptınız mı?" sorusuna olumsuz cevap verdi.

Olumlu Deneyim Endeksi’nin kategorilerinin arasında bir önceki gün gülümsemiş ya da kahkaha atmış olmak da yer alıyor. Bu soruya olumlu cevap verenlerin oranı karşılaştırıldığında, Türkiye’nin 2018’de 140 ülke arasında sondan 4. sırada olduğu görülüyor. Afganistan’da katılımcıların %64’ü, Kuzey Kıbrıs’da %58’i, Türkiye’de ise %57’si bir önceki gün sıklıkla gülümsemediklerini belirtiyor.

Bir önceki gün keyifli hissettiklerini belirtenlerin oranına göre ülkeler karşılaştırıldığında, Türkiye’nin sondan 5. sırada olduğu görülüyor. Türkiye’den katılımcıların %52’si bir önceki gün zevk/keyif almadığını söyleyenlerin oranı %52.

Çalışmaya katılanlar arasında “bir önceki gün çok sinirli hissettiğini” belirtenlerin oranının en yüksek olduğu 6. ülke %40 ile Türkiye. Bu soruya evet cevabı verenlerin oranı ise 142 ülkeden bütün katılımcılar arasında %22. Bu kategoride Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında da birinci sırada yer alıyor. Bir başka deyişle, Türkiye’den katılımcıların ortalamanın üzerinde sıklıkla öfke hissettikleri söylenebilir. Birinci sırada ise %45 ile Ermenistan geliyor.

Negatif Deneyim Endeksi’nin ölçüm sorularından bir diğeri ise katılımcıların bir önceki gün stres hissedip hissetmediğine dair. Türkiye’den katılımcıların %52’si bu soruya evet cevabı vermiş. Türkiye bu konuda Kosta Rika, Ruanda ve Venezuela ile aynı oranı paylaşıyor. 2018’de toplanan verilerde dünya ortalaması ise bu konuda %34.