Türkiye'de Cezaevlerinin Durumu

Meclis İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu bünyesinde oluşturulan Hükümlü ve Tutuklu Hakları Alt Komisyonu Üyesi, HDP Muş Milletvekili Burcu Çelik Özcan, 27 Mayıs 2016’da TBMM’de düzenlediği basın toplantısında komisyon olarak Türkiye’deki cezaevlerinde incelemelerde bulunduklarını belirtti. Özcan, yakın zamanda incelenen Tekirdağ ve Bakırköy cezaevlerinde önemli ihlalleri tespit ettiklerini ve cezaevlerinde yaşananların kelimelere sığamayacak kadar vahim bir hal aldığını ifade etti.

Kalabalıklaşan Cezaevleri, Kötüleşen Koşullar

Türkiye’de son yıllarda cezaevleri daha önce görülmemiş boyutlarda kalabalıklaşıyor. Adalet Bakanlığı, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2002-2015 yıllları arasında cezaevlerindeki tutuklu ve hükümlü sayısı artışı yıllık %9 seviyesinde gerçekleşti. Bundan önceki 30 yıllık dönemde, 1970-2001 arasında ise yıllık artış %2,5 seviyesindeydi. Rakamlarla ifade edecek olursak 31 Aralık 2002’de’ki tutuklu ve hükümlü sayısının 59.249 olduğunu, 31 Mart 2016’da ise rakamın üç katına; 187.647’ye çıktığını görüyoruz.

World Prison Brief çalışmasına göre Türkiye, mahkûm nüfusu en fazla olan ülkeler arasında altıncı sırada yer alıyor. Sıralamayı sadece Avrupa ölçeğinde dikkate aldığımız zaman, Rusya’nın ardından ikinci sırada gelen Türkiye’nin en yakın takipçisi İngiltere’de ise cezaevlerinde 79.412 kişi olduğunu görüyoruz.

Ülkedeki toplam nüfus ile tutuklu-hükümlü nüfus arasında bir kıyaslama yaptığımız zaman Türkiye’de 100 bin kişiye 238 tutuklu ve hükümlü kişi düştüğünü görüyoruz. Türkiye bu kategoride Avrupa’da altıncı sırada yer alıyor.

Hapishanelerin Doluluk Oranı Yüzde 102,6

Cezaevlerindeki tutuklu ve hükümlü insanların yaşam koşulları ile ilgili anlaşılır bir gösterge olarak cezaevlerinin doluluk oranları dikkate alınabilir. Şubat 2016 itibariyle Türkiye’deki 355 cezaevi tesisi 179.883 kişiyi barındırabilecek kapasiteye sahip. 187 binin üzerinde mahkumun olduğu Türkiye’de cezaevleri kapasitelerinin üzerinde, %102,6’lık bir doluluk oranına sahip.

Diğer taraftan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin cezaevi koşulları hususunda ele aldığı davalarla ilgili hazırlanan basın bültenleri de son yıllarda Türkiye cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerini ortaya koyuyor. AİHM’nin Türkiye’de cezaevlerindeki hak ihlalleri ile ilgili derlemesinde, 19 Aralık 2000’de cezaevlerindeki açlık grevlerini sona erdirmek amacıyla düzenlenen ve 32 kişinin öldüğü “Hayata Dönüş Operasyonu”, yetişkin cezaevlerinde kalmak zorunda kalan çocuk hükümlüler, eşcinsel olduğu için diğer hükümlülerden şiddet gören ve neticede 8 ay hücre cezası çeken bir hükümlü, kanser olduğu halde gerekli sağlık hizmetlerinden faydalanamayan hükümlüler, uzun tutukluluk süreleri dolayısıyla mağduriyet yaşayanlar gibi birçok hak ihlaline yer verilmiş.

İngiltere merkezli Bağımsız Tavsiye Grubu’nun (Indipendent Advisory Group on Country Information) Türkiye’deki cezaevi koşulları ile ilgili raporunda ise Türkiye cezaevlerindeki altyapı ve sağlık hizmetleri yetersizliklerine vurgu yapılarak, cezaevlerinin uluslararası standartları karşılamakta yetersiz kaldığına değinilmiş. Raporda Türkiye İnsan Hakları Vakfı çalışmalarına referansla birçok cezaevinde içme suyuna erişimden, yeterli ısınma-havalandırma koşullarına ve gıda teminine kadar temel ihtiyaçları kapsayan alanlarda ciddi eksiklikler olduğu vurgulanıyor. Raporun farklı kaynaklara referans vererek ortaya koyduğu diğer önemli konular şunlar:

Görüldüğü gibi sayılar Türkiye’de cezaevlerinin durumu ile ilgili endişe verici bir tablo çiziyor. Cezaevleri bir taraftan fiziki kapasitelerinin karşılayamayacağı düzeyde mahkûm barındırırken, diğer taraftan farklı mecralarda gündeme getirilen temel hak ihlallerine ev sahipliği yapmaya devam ediyor.

Kaynaklar

HDP Muş Milletvekili Burcu Çelik Özkan’ın Basın Açıklaması

Doğruluk Payı, İçerik: 2006-2009 Döneminde Cezaevi Nüfusu Yüzde 65 Arttı

World Prison Brief

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Türkiye Profili

Indipendent Advisory Group on Country Information, Turkey: Prison Conditions