Mevzuat Değişiklikleri Nasıl Kontrol Edilir?

Sosyal medya platformlarında sıklıkla, yeni hukuki düzenlemelerin yapıldığına ilişkin paylaşımlara rastlamak mümkün. Neredeyse her gün bir haber sayfası “şu kanun değişti” ya da  “yeni düzenleme yürürlüğe giriyor” gibi ifadelerle içerikler yayımlıyor, bu paylaşımlar da kamuoyunda geniş yankı uyandırıyor. Fakat bu paylaşımlar çoğu zaman doğruluk payı taşımıyor ve bağlamından koparılmış, eksik ya da asılsız bilgiler ile oluşturuluyor. 

Türkiye’de kanunların ve düzenlemelerin yürürlüğe girmesi belirli yasal süreçlere bağlı ve bir düzenlemenin geçerli olup olmadığını anlamak, bu sürecin mekanizmalarının doğru anlaşılması ile mümkün olabilir.

Bir kanun ya da yönetmelik, yetkili bir kişinin basın açıklaması ya da medyada yer almasıyla değil, belirli yasal prosedürlerin tamamlanmasıyla yürürlüğe girer. Bu sürecin basamakları Anayasada belirlenmiş olmakla birlikte Resmi Gazete bu sürecin en kritik adımıdır. TBMM’de kabul edilen bir kanun Cumhurbaşkanı tarafından onaylandıktan sonra aksi belirtilmediği takdirde Resmi Gazete’de yayımlandığı anda yürürlüğe girer. Bazı durumlarda düzenlemeler, ne zaman yürürlüğe gireceği belirtilerek Resmi Gazete’de yayımlanır.

Türkiye’de hukuki geçerlilik kazanmış tüm normlar Resmi Gazete’de yayımlanır bu sebeple burada yayımlanmamış bir düzenleme, yürürlüğe girmiş kabul edilemez. Tüm Resmi Gazete sayıları internet sitesinden erişilebilir durumdadır böylece vatandaşlar da hukuki düzenlemeleri takip edebilir. İnternet sitesinde bulunan arama kısmında zaman aralığı ve kategori özelinde istenen Resmi Gazete’ye ulaşılabilir.

Yasal süreç bazı teknik detaylar içerse de, bu süreçlerin erişilebilir yapısı sayesinde sıradan bir vatandaşın sosyal medyada yayılan iddiaların doğruluğunu araştırması mümkün. Mevzuat Bilgi Sistemi’nde, yürürlükteki tüm kanun ve yönetmeliklerin değişikliklerle birlikte güncellenmiş haline erişilebilir. Bu platform yalnızca hukukçuların değil, basın mensuplarından vatandaşa kadar herkesin kullanabileceği bir kaynak niteliğinde. Bir kanuna dair madde değişikliği olduğu yönünde iddialar yayıldığında, bu iddianın doğru olup olmadığı Mevzuat Bilgi Sistemi’nden yapılacak arama ile öğrenilebilir.

Mevzuat Bilgi Sistemi’nin internet sitesinde yer alan arama kutusuna istenen ifade yazılarak kanunlara, kararnamelere ya da genelgelere ulaşılabilir. Örneğin Basın Kanunu yazılarak yapılan aramayla, kanunun sayısı ve kanun metni görüntülenebiliyor.

Kanunda yapılan değişikliklere hem “önceki metinler” kutucuğuna basarak hem de kanun metninin aslı görüntülenerek erişilebiliyor. Kanun metninin içinde mavi renkli parantezle yer alan sayılar, hangi maddenin ne ile değiştirildiğini gösteriyor. 

Bir kanun hakkında araştırma yaparken, Mevzuat Bilgi Sistemi dışında da pek çok kaynağa ulaşabilir. TBMM veya Resmî Gazete gibi resmi kaynaklar da bunlara dahildir. Ancak bu kaynaklardan erişilen metinlerin, ilgili kanun maddesinin yürürlükteki son hâlini yansıtmama riski var. Bu nedenle, ulaşılan bilgilerin güncel olduğundan emin olmak için her zaman Mevzuat Bilgi Sistemi üzerinden kontrol yapmak büyük önem taşır.

Henüz yürürlüğe girmemiş fakat gündeme gelen düzenlemeler ve kanun teklifleri ise TBMM’nin resmi internet sitesi üzerinden takip edilebilir. Sosyal medyada sıklıkla görülen yanlış paylaşımlardan biri de teklif aşamasında düzenlemelerin “yasa yürürlüğe girdi” şeklinde sunulması. Fakat teklifin kanunlaşacağı kesin olmadığı gibi kabul edilecek teklif metni de birçok değişikliğe uğrayabilir. 

TBMM’nin internet sitesindeki kanun teklifi sorgu formu bölümünden, son dönem kanun tasarı ve teklifleri sorgulanabilir. Bu sorgu sonucunda kanun teklifinin metnine ulaşılabilirken, teklifin gündeme alınması kabul edilmesi ya da geri çekilmesi gibi son durumuna da erişilebilir. Aynı sayfadan geçmiş dönem kanun tasarı ve teklifleri bölümüne geçmek ve geçmişte sorgulama yapmak mümkün. 

TBMM’nin internet sitesindeki gündem bölümünden en son yapılacak Genel Kurul Gündemi’ne ulaşılabiliyor. Gündemin içinde, TBMM Komisyonunun toplanacağı tarih ile komisyonda hangi kanun tekliflerinin konuşulacağı bilgileri yer alıyor. Bu bilgiler ile henüz kanunlaşmamış kanun tekliflerinin takibi yapılabilir ve süreç içerisindeki değişimleri incelenebilir.

Hukuki içeriklere dair yanlış bilgilerin yayılmasında birkaç temel dinamik öne çıkıyor. Dijital medya algoritmalarının etkileşim temelli yapısı, çarpıcı ve dehşet uyandırıcı başlıkların öne çıkmasına neden oluyor. “Artık esnaftan konum vergisi alınacak” ya da “KDV oranı artırılacak” gibi harekete geçiren başlıklar, hızlıca dikkat çekerek yayılabiliyor. Bir diğer neden ise yasaların teknik dilinin geniş kitleler için zorlayıcı olması. Bu nedenle yasa teklifleri ile haber ya da yorumlar sıklıkla yanlış anlaşılırken, bazı gazeteciler ya da içerik üreticileri tarafından bağlamdan kopuk özetler yapılarak kamuoyu yanıltılabiliyor. Kimi zaman da bir bakan ya da yetkili bir kişinin yaptığı açıklamalar, yasa ya da kabul edilmiş bir düzenleme gibi algılanıyor. Bu durumlarda doğru bilgiye ulaşmak için resmi kaynaklara ulaşarak mevzuata dair araştırma yapmak gerekli. Sosyal medyada dolaşıma giren haberlere inanmadan önce, şu soruların sorulması yanlış bilgi yayılımını azaltacaktır;

1- Bu bilgi Resmi Gazete’de yayımlandı mı?

2- Mevzuat Bilgi Sistemi’nde bu kanun değişikliği işlenmiş mi?

3- TBMM kayıtlarında ilgili yasa süreci tamamlanmış mı?

Bu soruların herhangi birine hayır cevabı veriliyorsa, ortada bağlayıcılığı olan hukuki bir düzenlemeden söz edilemez. Gerçekten bir yasa yürürlüğe girdiyse, Resmî Gazete’de yer alır. Yürürlükteki halini görmek için Mevzuat Bilgi Sistemi’ne, yasama sürecini takip etmek için ise TBMM sitesine başvurmak gerekir.