Küresel Eşitsizlik Raporu

Dünyada yoksulluğun sona ermesi vizyonu ile çalışan uluslararası sivil toplum ve yardım kuruluşu Oxfam International, geçtiğimiz günlerde düzenli yayınladığı “Küresel Eşitsizlik Raporu”nun 2019 versiyonunu yayınladı. Rapordan dikkat çeken bazı verileri Türkiye’den çeşitli verilerle beraber değerlendirdik.

Raporda dikkat çeken en çarpıcı verilerden biri en zengin ve en fakir kesimler arasındaki uçurum. Rapora göre dünyadaki milyarderlerin serveti, 2017’ye göre 900 milyar dolar artış gösterirken, sayıları 3,8 milyar kişi olarak hesaplanan en fakir kesimin serveti ise %11 azalmış durumda.

Türkiye’deki dolar milyarderlerine dair daha önce yayınladığımız bir analizde en zenginlerin varlıklarının son 10 yılda 2,2 kat arttığı sonucuna ulaşmıştık. Söz konusu analizde kullandığımız Forbes dergisinin 2017 listesi ile 2018’de güncellenen listeyi karşılaştırdığımızda ise listenin hemen hemen aynı olduğu ancak listedeki isimlerin servetlerinde artış olmasına rağmen, listedeki yerlerinin çoğunlukla gerilediği görülüyor. Dahası, serveti 1 milyar dolar ve üstünde olan kişilerin yer aldığı bu listeye 2018’de giriş yapan 7 kişi mevcut.

Aynı raporda dünyada 3,4 milyar insanın günlük 5,5 doların altında bir gelirle yaşadığı belirtiliyor. TÜİK verilerine göre Türkiye’de 2015 yılında günlük 4,3 doların altında bir gelirle yaşayan yoksul bireylerin nüfusa oranı %1,58’di.

Rapordaki bir diğer veri ise vergi gelirlerine ilişkin. Yapılan hesaplamalara göre, dünyada en zengin %1’lik kesimin servetleri üzerinden verdikleri verginin %0,5 oranında arttırılması dünyada okula gidemeyen yaklaşık 262 milyon çocuğun eğitim masraflarından ve sağlık hizmetine erişemeyen 3,3 milyon kişinin sağlık masraflarından daha fazla bir gelir yaratabiliyor. Fakat global ölçekte toplanan vergi gelirlerine bakıldığında, katma değer vergilerinin ve diğer tüketim vergilerinin ilk sırada olduğu, servet üzerinden verilen vergilerin ise toplam gelirin yalnızca %4’ünü oluşturduğu görülüyor.

Türkiye’de 2018 yılı itibariyle vergi gelirleri 631 milyar TL’ye ulaşmış durumda. 2017 yılı verilerine göre ise vergi gelirlerinin GSYH’ye oranı %20,1 olmuş.

Uluslararası Şeffaflık Derneği’nin yayınladığı rapora göre, 2016 yılında dolaylı vergiler toplam vergi gelirinin %60’ından fazlasını oluştururken, dolaysız vergi gelirleri arasında sayılan gelir vergisi ve kurumlar vergisinin payı %30 oldu. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 2017’ye ait verileri üzerinden yaptığımız hesaplamaya göre, 2017 yılında dolaylı vergi gelirleri toplam vergi gelirinin %61,5’ini oluştururken, dolaysız vergilerin oranı %35,9 olarak gerçekleşti. Bu verileri Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün sağladığı 2018 verileriyle (Ocak-Eylül) karşılaştırınca da aşağıdaki tabloya ulaşıyoruz.