İstanbul’da Hangi Belediye Başkanı Ne Kadar Metro İnşa Etti?

16 milyon nüfusa sahip İstanbul’da yaşamın en zorlayıcı taraflarından olan trafik sorunu yeni ortaya çıkmış değil, çözüm olarak yıllardır raylı ulaşımın payının artırılması öneriliyor. 1988’de Metro İstanbul’un İstanbul Ulaşım A.Ş adıyla kurulmasından bu yana 35 yıl ve yedi farklı belediye başkanı geçti. İBB, 2021 yıl sonu verilerine göre 33 yıl içinde toplam 182,25 km. uzunluğunda raylı sistem inşa etti. Rakamlar 1988’den bu yana her yıl ortalama 5 km. raylı sistem inşa edildiği anlamına geliyor.

Son günlerde, hakkında hapis cezası kararı verilen İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu ve İBB’de peş peşe açılan yeni metro hatları,  İstanbul’un ulaşım sorununu çözmek için hangi başkanın ya da siyasi partinin daha fazla eforu olduğunu önemli bir tartışma konusu haline getirdi. Bu çerçevede bazıları zaman içinde siyasetin etkin isimleri haline gelen İstanbul Büyükşehir Belediyesi başkanlarının görev süreleri boyunca ne kadar metro inşa ettiğine dair sosyal medyada iki farklı tablo paylaşılıyor. 

Tablolardan ilki İBB haber isimli bir Twitter hesabı tarafından paylaşıldı ve ardından bu rakamların gerçekleri yansıtmadığı öne sürülerek Kadir Topbaş’ın toplam 142,88 km. metro inşa ettiğini öne süren ikinci tablo dolaşıma girdi. 

“Hangi Başkan Kaç Kilometre Metro İnşa Etti?” başlığını taşıyan tabloların ikisi de ‘metro’ları baz aldığını öne sürse de paylaşılan rakamlar aslında Metro İstanbul’a ait projelerin (metro, tramvay, teleferik, füniküler) tümünü kastediyor. Metro İstanbul’un yıllar içinde gerçekleştirdiği projelerin detaylarına İBB’nin ve Metro İstanbul’un yıllık faaliyet raporları üzerinden ulaşmak mümkün. 

Doğruluk Payı olarak bahsedilen açık kaynaklar üzerinden başkanların hizmet süreleri boyunca kaç km.lik raylı sistem projesi tamamlamış ve İstanbul ulaşımına kazandırmış olduğunu derledik. 

Metro İstanbul ve İBB’nin Faaliyet Raporları, 2012’ye dek uzanıyor. Yine de bu raporlar sayesinde geçmiş yıllara dair verilerin bir kısmına ulaşmak da mümkün. Örneğin İBB faaliyet raporlarının Raylı Sistemler bölümünde 2004 yılına dek hangi hatta ne kadar ilerleme kaydedildiği bilgisi mevcut:

İncelemeye yukarıdaki tablonun ışığında 2004 yılında göreve gelen Kadir Topbaş döneminden başlanabilir. Topbaş, İstanbul’un 1984’te büyükşehir statüsü kazanmasından bu yana 13 yıl ile en uzun süre Belediye Başkanlığı koltuğunda oturan ismi. Kadir Topbaş Eylül 2017’de istifa ederek görevinden ayrıldığında, 2017 faaliyet raporlarına göre İBB 143,65 km.lik mevcut raylı sisteme sahipti. Göreve geldiği 2004’te İstanbul’da toplam 45,1 km.lik mevcut raylı sistem olduğunu biliyoruz. Buna göre Topbaş 13 yıllık hizmet süresi boyunca 98,55 km. raylı sistemi İstanbul’a kazandırmış. Bu miktar Topbaş döneminde yıllık ortalama 7,2 km.lik inşaatın tamamlandığı anlamına geliyor. 

Topbaş dönemi boyunca;

Topbaş’ın istifasının ardından belediye başkanı olan Belediye Meclisi üyesi Mevlüt Uysal, sonraki yerel seçimlere dek yaklaşık bir buçuk yıl boyunca görevde kaldı. Bu kısa dönem boyunca yalnızca 

2018’de 9,5 km.lik hattın inşası tamamlanır ve İstanbul ulaşımına kazandırılırken yine faaliyet raporlarına göre 2019 boyunca İstanbul’da herhangi bir raylı sistem inşaatı tamamlanmamış. Bu durumda 1 yıl 7 ay görevde kalan Uysal’ın yıllık ortalaması 5,6 km.ye tekabül ediyor.

Yerel seçim atmosferinde geçen 2019’un ilk aylarında seçim sonuçları kesinlik kazanamamış ve Ekrem İmamoğlu yılın ikinci yarısına kadar İBB Başkanı olarak mazbatasını alamamıştı. İBB ve Metro İstanbul 2019 raporları da bu yıl boyunca raylı sistemlere yeni km.ler kazandırılamadığını gösteriyor. 2021 raporlarına göre 2019'da 153,15 km. olan raylı sistemler 2021 yıl sonunda 182,25 km.ye ulaşmış. Bu durumda İmamoğlu görevinin ilk iki yılında 29,1 km. raylı sistem inşasını tamamlamış. 

Faaliyet raporu bulunmayan 2022 ve 2023 yıllarına dair verilere ise bir medya taramasıyla ulaşılabilir. Basına yansıyan haberlere göre İmamoğlu bugüne dek yukarıdakilere ek olarak şu sistemlerin açılışını yapmış: 

Toplam 17,5 km. olan bu yeni açılışlar ile İmamoğlu’nun 3,5 yıllık hizmet süresi içinde 46,6 km.lik raylı sistem inşaatının tamamlandığı bilgisine ulaşılıyor. Yani İmamoğlu’nun yıllık ortalaması 13,3 km.ye tekabül ediyor.

2004 öncesi için açık kaynaklarda detaylı bilgi yer almıyor olsa da mevcut verilerden yola çıkılarak kısa bir hesap yapılabilir. 2004 öncesi İstanbul’da mevcut 45,1 km.lik raylı sistem hattı olduğunu ve başkanlar döneminde hangi hatların tamamlandığını biliyoruz.

Metro İstanbul’un temelleri Bedrettin Dalan’ın belediye başkanlığı döneminde 1988’de atılmış, aynı yıl raylı sistemlerin işletme, bakım ve onarımından sorumlu Metro İstanbul, İstanbul Ulaşım A.Ş adıyla kurulmuştu. 

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin tamamladığı ilk metro hizmeti de bu olmuş. Bedrettin Dalan’ın, 5 yıllık başkanlık dönemi düşünüldüğünde yıllık ortalaması 1,52 km. 

T1 tramvay hattının duraklar arası mesafesine açık kaynaklar üzerinden tam olarak ulaşılamıyor. Fakat 2004 öncesi bu hattın 11,2 km.lik kısmının ve 6 duraklık Aksaray-Eminönü etabının tamamlandığını biliyoruz. Tüm durakların eşit mesafe olduğunu düşünerek yapılan bir hesaplama ile bir duraktan bir durağa mesafenin ortalama 1,6 km. olduğunu düşünebiliriz. Bu durumda Sözen’in tamamladığı kısmın aşağı yukarı 9,6 km. olduğunu söylemek mümkün.

Tamamlanan bu sistemler doğrultusunda bir hesaplama yapıldığında Nurettin Sözen’in yıllık ortalaması 3,45 km oluyor.

T1 hattı için yine yukarıda belirtilen hesaplama yöntemini kullandık. Buna göre Recep Tayyip Erdoğan, Kasım 1998’de hakkında verilen hapis kararı doğrultusunda siyasi yasaklı haline gelip İBB Başkanlığı fiilen düştüğünde toplam 5,06 km.lik raylı sistem inşaatını tamamlamıştı. Bu rakam Erdoğan’ın yıllık ortalamasının yaklaşık olarak 1,2 km. olduğunu gösteriyor.

Gürtuna döneminde hizmete açılan raylı sistemler toplam 10,39 km. Bu durumda Gürtuna’nın yıllık ortalaması 1,9 km. oluyor.