Güneş Tutulması: Mitler ve Gerçekler

Güneş tutulmaları çağlar boyunca gökyüzünü izleyen insanların her zaman ilgisini çekmiş ve tutulma etrafında oluşan yanlış inanış ve mitlere kaynaklık etmiştir. Modern bilimin gelişmesi ve yaygınlaşmasıyla insanlık güneş tutulmalarını artık bilimsel çerçeveyle açıklasa da hala eski inanışlar her güneş tutulması öncesinde gündeme gelmeye devam ediyor.

Güneş tutulması, Ay’ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile Güneş arasına girmesi ve bu nedenle Güneş’i kısmen ya da tümüyle örtmesi sonucunda gözlemlenen bir  doğa olayı. Tutulmanın görülebilmesi için Ay’ın yeni ay evresinde olması ve Dünya’ya göre, Güneş ile kavuşum halinde olması gerekiyor. Tutulmanın tam tutulma olup olmayacağı ise Güneş ve Ay’ın hangi noktada olduklarına ve o anki uzaklıklarına bağlıdır. İki gök cisminin yörüngeleri üzerindeki konumları ve bize olan uzaklıklarına bağlı olarak görünen Ay diski, Güneş diskini tam kapatır ve bir “Tam Güneş Tutulması” ya da tam olarak kapatamaz ve “Halkalı Güneş Tutulması” gerçekleşir. Tam ve halkalı tutulmalar Dünya üzerinde ancak dar bir hat üzerinden tam ve halkalı olarak gözlemlenirken diğer bölgelerden “Parçalı Güneş Tutulması” olarak gözlemlenir.

25 Ekim 2022 tarihinde gerçekleşecek tutulma bir parçalı güneş tutulması. Tutulmanın en fazla görüleceği hat Finlandiya’dan başlayarak, Rusya’nın batı bölgelerine ilerleyecek, Orta Asya’dan Hint alt kıtası sınırlarında sona erecek. Daha düşük tutulma miktarıyla Avrupa’dan Kuzey Doğu Afrika’dan ve Hindistan’dan da görülecek. Türkiye saatiyle 12.40-15.05  arasında gerçekleşecek güneş tutulmasının maksimum evresi saat 13.50’de gerçekleşecek. 25 Ekim 2022 Güneş Tutulması milyonlarca gökyüzü gözlemcisi tarafından görülecek. 2022 yılının ikinci güneş tutulması olacak. 

Güneş tutulması yaklaşırken de  yaygın olarak kabul edilen bir takım mitler tekrar sosyal medyada dolaşıma girdi. Tutulmaların insanların hayatına olumlu veya olumsuz radikal değişikliklere neden olacağı astroloji sayfalarının en önemli gündemi. Gök cisimlerinin hareketleriyle insan ve toplum davranışları arasında bilimsel olarak doğrulanmış bir bağlantı bulunmuyor. Tutulmaların kötü bir durumun ya da olayın habercisi olacağına dair inancın psikolojik kökeni olduğunu belirten uzmanlar tutulma gibi bir olayla insanların başına gelen diğer şeylerin sanki biribiriyle ilişkiliymiş gibi hatırlama eğilimi gösterdiklerini vurguluyorlar. Tarihsel kayıtlarda güneş tutulmalarının ancak bir tarihsel olayla beraber geçmesi de bu nedenden dolayı. 

Astrolojik öngörülerin dışında ise tutulma sırasında radyasyon yayıldığına dair yanlış bilgiler geniş bir yayılım ağı buluyor. Bu radyasyon nedeniyle hamile kişilerin bebeklerine zarar vereceği ve tam güneş tutulmasının körlüğe neden olabileceğine dair çok fazla mit bulunuyor. Güneş tutulmalarının canlılara zarar vereceğine dair inanç Ay’ın diskinin Güneş’i kapladığı sırada elektromanyetik radyasyon yaymasından geliyor. Bilim insanları bu elektromanyetik radyasyonu yüzyıllar boyunca inceledi ve Güneş’in kendisinden gelen ışıktan milyon kat daha sönük olan ışığın 150 milyon kilometrelik bir alanı geçip yoğun atmosfere nüfuz edemeyeceği ve körlüğe neden olamayacağını bulguladı.

Tutulmanın yaşandığı saatlerde Güneş’e çıplak gözle bakmak önüne geçilemeyecek bir istek olarak öne çıksa da uzmanlar koyucu gözlük kullanılması gerektiği konusunda uyarıyor. 

Tutulmanın yaşandığı sırada Güneş’e bakmak tutulma körlüğü adı verilen geçici ya da kalıcı bulanık görmeye ve gözde kör noktaların oluşmasına neden olabilir. 25 Ekim 2022 tarihinde yaşanacak güneş tutulması gibi parçalı güneş tutulmalarında Güneş’in bir kısmı kapandığı için yoğun ışık gelmeye devam edecek. Bu tür tutulmalarda Güneş’e doğrudan bakıldığında gözün güneş mesafesine odaklanması ışınları daha tehlikeli hale getirecek. Güneş tutulmasını gözlemlemenin en etkili yollarından biri Güneş gözlemi için üretilmiş özel filtreli gözlükler kullanmak. 3D gözlük, röntgen filmi, isli cam, polaroid filtre, renkli film şeridi gibi materyaller ile Güneş’e bakmak da tehlikeli sonuçlara neden olabilir.