6 Şubat 2023 Depremlerine İlişkin İddialar

6 Şubat 2023'te saat 04.17’de Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde 7,7 büyüklüğünde, aynı gün dokuz saat sonra yine Kahramanmaraş üslü 7,6 büyüklüğünde depremler meydana geldi. Deprem Gaziantep, Hatay, Osmaniye, Adıyaman, Şanlıurfa, Diyarbakır, Malatya ve Adana başta olmak üzere çevre illerde yoğun olarak hissedildi. Yalnızca Türkiye sınırları içinde 13 milyon kişi depremden doğrudan etkilendi.

Depremin ardından bölgeden ulaşan bilgi akışı, arama kurtarma, yardım ulaştırma ve hasar tespit çalışmaları altında sürüyor, birçok haberin aslı merak ediliyor.

6 Şubat 2023'te saat 04.17’de Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde 7,7 büyüklüğünde, aynı gün dokuz saat sonra yine Kahramanmaraş üslü 7,6 büyüklüğünde gelen depremin ardından Kahramanmaraş’ta birçok bina yıkıldı. Yıkılan binaların aralarında oldukça eski binalar bulunurken yıkılan yapıların arasında yeni binalar da bulunuyordu. 

Sosyal medyada da yıkılmadığı görülen bir binanın altında yer alan bir züccaciye dükkanının camlarının kırılmadığı, dükkanda yer alan tabakların büyük bir kısmının da sağlam olduğu görülüyor. Videoya dikkatlice bakıldığında binanın üzerinde “Sara Sitesi” yazdığı görülüyor.  

Google üzerinden “Sara Sitesi/ Kahramanmaraş” ifadesiyle arama yapıldığında, sonuçlar Öncül Yapı isimli inşaat firmasının sitesine yönlendiriyor. Öncül Yapı’nın Kahramanmaraş’ta birçok binası bulunuyor.  Haritalar Genel Müdürlüğü’ne bağlı “atlasharita” isimli sitede deprem sonrası illerin uydu görüntülerine ulaşılabilir. İsmet Karaokur Bulvarı’ndaki adrese gidildiğinde Sara Sitesi’nin yıkılmadığı görülebilir.

Paylaşımda yer alan mağazanın adının “Eva Home” olduğu dikkat çekiyor. Eva Home’un Kahramanmaraş’ta yer alan mağazasının Instagram hesabına erişip konu hakkında Doğruluk Payı adına bilgi rica ettiğimizde, binanın 3 yıllık olduğu bilgisine ulaştık. Yetkili, mağazaya ikinci gün gittiğini, raflardan bazı ürünlerin düşüp hasar aldığını belirtti. Ulaştığımız kişi, mağazanın videoda göründüğü gibi iyi durumda olduğunu, durumun çevreye göre çok az hasarlı olduğunu belirtirken binada da hasar olmadığını ifade etti.

Kahramanmaraş’ta 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan 7,7 ve 7,6’lık depremler, gerçekleştikleri  andan bu yana dünya genelinde en çok konuşulan konular arasında yer alıyor. Barselona Geo3Bcn Enstitüsü’nden sismolog Jordi Diaz’ın Türkiye’deki depremi değerlendirirken, “Japonya’dakine kıyasla 30 kat daha büyük” açıklamasında bulunduğuna dair iddia, birçok  sosyal medya hesabı ve haber sitesi tarafından paylaşıldı.

İddianın çıkış noktası incelendiğinde Anadolu Ajansı’nın (AA) 11 Şubat 2023 tarihli, “İspanyol sismolog Jordi Diaz: (Asrın Felaketi) Japonya'dakine göre salınan enerji miktarı 30 kat daha fazla” başlıklı haberine ulaşılıyor. Haberde Diaz’ın “Japonya'dakine göre salınan enerji miktarının 30 kat daha fazla olduğunu söyleyebiliriz." değerlendirmesini yaptığına yer verilmiş. AA, Twitter’da yaptığı paylaşımda Diaz’ın konuşmasının bir kesitini koymuş ve paylaşımın metninde de “30 kat büyük” ifadelerini kullanmış. Arama motorlarında anahtar kelimeler kullanılarak yapılan aramalarda Diaz’ın El Diario gazetesindeki 7 Şubat 2023 tarihindeki söyleşisine ulaşılıyor. Söyleşide Diaz, AA’ya söylediği gibi Türkiye’deki depremin 2011 yılında İspanya’da gerçekleşen 5,1’lik Lorca depreminden 900 kat daha büyük olduğunu söylemiş. Diaz bunu, “Depremlerin büyüklüğü logaritmiktir. 5 büyüklüğü ile 6 büyüklüğü arasında 30 kat fark bulunmaktadır. 5’ten 7’ye ise 30 çarpı 30 yani 900 kat” sözleriyle dile getirmiş.

Yayılan iddiaların ve sosyal medya kullanıcılarının talepleri üzerine Jordi Diaz’a bir e-posta göndererek iddialarda yer alan açıklamaları yapıp-yapmadığını, benzer ifadeler kullanıp kullanmadığını sorduk. Diaz, bir karışıklık yaşanmış olma ihtimalinden bahsederek haberi yapan gazeteciyle konuyu açıklığa kavuşturmak için temasta olduğunu belirtti. Bir derece büyüklüğün 30 kat daha fazla enerji salınımına sahip olduğunu verdiği cevapta aktaran sismolog, “Japonya Tahako’daki 9,1'di dolayısıyla eşitlemek için 8,1 büyüklüğünde 30 deprem gerekirdi.” dedi.

Diaz’ın sorumuza verdiği cevabın tam metni şöyle:

Kahramanmaraş’ta gerçekleşen 7,7’lik ve 7,6’lık depremlerin ardından sosyal medyada en fazla konuşulan konulardan birisi de deprem bölgelerinde gerçekleşen “yağmalar” oldu. Yağmacı oldukları gerekçesiyle şiddet gören kişilerin videoları sosyal medya platformlarında geniş yayılım ağı buluyor. 

Kamuflaj kıyafetleri giyen iki kişinin bir otoyolda hırpalandığı anları gösteren videolar da sosyal medya hesapları hesapları tarafından birçok kez paylaşıldı. Videolar genellikle “Kamuflaj kıyafeti giyerek tırları ve enkazı yağmalayan çete” metniyle veya “Yardım tırlarını ateş açarak kilometrelerce kovalayan şahıslar kolluk kuvvetleri tarafından yakalandı.” iddiasıyla paylaşılıyor. Paylaşımlardan bazılarının milyonlarca görüntülenme aldığı ve on binlerce beğeni aldığı görülüyor.

Sosyal medyada yayılan paylaşımların ardından görüntülerde darp edilen iki kişi, açıklamada bulunarak yağmacı olmadıklarını aktarmış. Kişiler yayınladıkları videolu açıklamada, Elbistan’a erzak götürdükleri esnada bir otobüs şoförüyle trafikte tartıştıklarını, ardından otobüs şoförünün kamuflaj kıyafeti giydikleri gerekçesiyle kendilerini polise terörist diye ihbar ettiğini açıklamış. İki kişi karakolun önünde çektikleri videoda, iki gündür afet bölgesinde yardım gerçekleştirdiklerini belirtirirken, polisin kendilerine orantısız güç uyguladığını vurgulamış. Sosyal medyadaki iddialardan ve kendileri hakkında yapılan yorumlardan rahatsız olduklarını söyleyen iki kişi, polisin olayın aslını öğrendikten sonra kendilerini serbest bıraktığını açıklamış. 

Otoyolda gerçekleşen darp videosundaki kişilerin eşgaline ve kıyafetlerine bakıldığında, karakolun önünde açıklama yapanlarla aynı kişiler olduğu açık bir şekilde görülebilir. Bununla birlikte otoyolda üzerinde “Tor Yapı” yazan kamyonet, karakol önünde gerçekleşen videolu açıklamada kişilerin arkasında yer alıyor. Yağmacı oldukları iddiasıyla darp edilen kişiler, yardım gerçekleştirdikleri anlara ilişkin bir video da paylaşmış. O videoda da erzak yüklü kamyonetin otoyoldaki kamyonet olduğu üzerindeki Tor Yapı yazısından doğrulanabiliyor.

Bir Twitter hesabı tarafından, son açıklamalara göre 100.000’den fazla binanın yıkıldığı depremlerin ardından Ökkeş Elmasoğlu’nun Belediye Başkanı olduğu Hatay’ın Erzin İlçesi’nde hiçbir binanın yıkılmadığı iddia edildi.

6 Şubat 2023 gecesi yaşanan depremin ardından bölgeden çok fazla sayıda göçük, enkaz ve vefat haberi geliyor. Hatay’ın yıkımlardan oldukça kötü etkilendiği tahmin ediliyor. Yıkım haberleri arasında Hatay’ın Erzin İlçesi’nde hiçbir binanın yıkılmadığı haberi sosyal medyada hızla yayıldı ve büyük bir merak uyandırdı.

 Elmasoğlu, açıklamalarını Tv 5 ve Meltem Tv'de yapmış. Konuşmalarından bazı kesitler şöyle:

​​"Erzin ilçemiz daha çok müstakil binaların olduğu bir ilçemiz. Ama Osmaniye'ye de çok yakın İskenderun'da Hatay'ın merkezine 110 kilometre uzaklıkta Hatay'ın giriş noktası diyebileceğimiz bir ilçemiz. (...) Ben bir belediye başkanı olarak göreve geldiğimden beri ruhsatsız kesinlikle hiçbir şeye müsaade etmemeye çalıştım. Yapıların kararlı bir şekilde denetlenmesi ve hiçbir şekilde kaçak yapılara izin verilmemesi gerekiyor. (...) Erzin'de hiç can kaybımız yok."

2019 yılında göreve başlayan Erzin Belediye Başkanı Ökkeş Elmasoğlu’nun açıklamalarını destekleyici kanıtlar mevcut. Bunlardan biri bölgeden gelen yıkım, göçük ve ölüm haberleri arasında şimdiye dek Erzin İlçesinden ulaşan bir çağrı ya da duyurunun olmaması. 

Bir başka kanıtı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın  Hasar Tespit Sorgulama ve Hasar Tespit Sorgulama ve İtiraz İşlemleri ekranları sağlıyor. Bu sistemdeki verilerin çalışmalar devam ettikçe güncellendiğini belirtmek gerekiyor.

Hasar tespit sorgulama sisteminde depremden etkilenen ilçelerdeki binalar hasarsız, az, orta ve ağır hasarlı, acil yıkılacak olarak kategorileştirilmiş. Yıkılan binalar ise ‘Yıkık’ olarak özel bir kategori altında değerlendirilmiş. 

Yıkım gerçekleştiğini bildiğimiz bir ilçe için arama yapıldığında, örneğin Antis Yapı tarafından inşa edilen Rönesans Residence'ın yıkıldığını bildiğimiz Hatay’ın Antakya İlçesi’nin Ekincik Mahallesinde yapılan bir arama ile birçok binanın ‘Yıkık’ durumda olduğunu görüyoruz. 

Aynı işlem Erzin’e uygulandığında ise bölgede şimdiye dek 25 binada hasar tespit çalışmasının yapıldığı, bunlardan yalnızca ikisinin ağır hasarlı olduğunun tespit edildiği ortaya çıkıyor. Dolayısıyla Hatay Erzin'de deprem etkisiyle hiçbir binanın yıkılmadığı iddiası doğru.

6 Şubat 2023'te Kahramanmaraş’ta gerçekleşen depremlerin ardından arama kurtarma çalışmaları sürüyor. Bölgeden yapılan yayınlarda zaman zaman depremzedelerin yardım isyanlarına rastlanıyor. Bu süreçte “mavi tik”li bir Twitter hesabı tarafından paylaşılan fotoğrafın Tekirdağ’dan Hatay’a gelen ve kameralara “Açım, kimse yemek vermiyor, devlet yok, açlıktan ölüyoruz.” diyen bir kişinin Tekirdağ’da gözaltına alınma anını gösterdiği iddia edildi. 

İddiadaki fotoğraf incelendiğinde arkadaki binada Amasya Emniyet Müdürlüğü yazdığı görülüyor. Söz konusu fotoğraf arama motorlarında tersten aratıldığında İHA’nın 30 Ocak 2023 tarihli “Amasya'daki dolandırıcılık operasyonunda 4 tutuklama” başlıklı haberine ulaşılıyor. Ocak 2022 sonunda Amasya’da araç filo bayileri adına taklit internet siteleri kurup, yabancı uyruklu şahısların ismiyle çıkarılmış mobil hatlarla engelli vatandaşları dolandırdıkları iddiasıyla 5 kişi gözaltına alınmış. İddiada yer alan fotoğraf da gözaltına alınan kişilerden birisini gösteriyor. 

6 Şubat 2023'te yaşanan depremlerin ardından birçok kurum ve kişi deprem bölgesine ve depremzedelere bağışta bulundu. Türkiye'nin bu seferberlik çalışmaları hala devam ediyor. Sosyal medyada bu bağışlar hakkında iddia edilenlerden biri de Katar'ın, 2022'nin son aylarında gerçekleşen Dünya Kupası gelirinin afetzedelere yardım amacıyla Türkiye ve Suriye'ye verileceğini ilan ettiğine dairdi.

Kaynak olarak TRT Haber'i gösteren bu paylaşım gerçeği yansıtmıyor. TRT Haber söz konusu iddia hakkında şu şekilde bir haber paylaşmış: "Katar Yıldızlar Ligi'nden yapılan yazılı açıklamada, 2023 Katar Kupası'nın yarın oynanacak iki yarı final maçı bilet gelirlerinin, Türkiye ve Suriye'deki depremden etkilenenlere tahsis edileceği duyuruldu."

Katar Yıldızlar Ligi  8 Şubat 2023 tarihinde resmi Twitter hesabından da bu konu hakkında bir duyuru paylaşmış. Lig, duyuruda "Katar Yıldızlar Ligi, Katar Kupası'nda oynanacak olan yarı final karşılaşmalarının tüm bilet gelirlerini Türkiye ve Suriye'de depremden etkilenen vatandaşlara bağışlanacak." ifadelerini kullanmış. Yarı final maçı, 9 Şubat'ta oynanmış.

6 Şubat 2023'te gerçekleşen depremlerin ardından arama kurtarma çalışmaları sürüyor. Çalışmaların sürdüğü esnada desteğe gelen Avusturyalı arama kurtarma ekibinden bir kişinin konuştuğu bir video, birçok sosyal medya hesabı tarafından, "Avusturyalı arama kurtarma ekibi, bir çocuğu kurtaracakları esnada bir Türk ekibinin kameralarla gelip görevi devraldığını belirtti." iddiasıyla paylaşıldı.

Söz konusu videoda arama kurtarma ekibinden bir temsilci, sağda ve solda yer alan binalarda nasıl bir çalışma yürüteceklerini anlatıyor ve amaçlarının olabildiğince insanı kurtarmak olduğunu belirtiyor. Görüntülerde Avusturya ekibi Türk ekipleriyle ilgili herhangi bir ifadede bulunmuyor.

İddianın dayanağı ise Bauer'in attığı bir tweet. Söz konusu paylaşımında Bauer, enkazda bir çocuğun kamerayla tespit edildiğinden bahsederek Türk yetkililerin kurtarma çalışmasını devraldığını açıklamış. Türk yetkililerin kameralarla geldiğinden bahsetmemiş.

Bauer'in paylaşımının tam çevirisi şöyle:

Fenerbahçe’nin 6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen merkez üssü Kahramanmaraş olan depremlerin ardından bölgeye gönderdiği yardım tırının yağmalandığı iddia edildi.

Yaşanılan bu felaketin ardından Türkiye’nin dört bir yanından kurumlar ve kişiler deprem bölgesindeki depremzedeler için seferber oldular. Bu kurumlardan biri de Fenerbahçe Spor Kulübü oldu. Fenerbahçe, kurumsal sosyal medya hesaplarından yardım tırlarının deprem bölgesi için yola çıktığına dair birçok paylaşımda bulundu. 

Sosyal medyada Fenerbahçe’nin bu yardım tırlarının yağmalandığı, tırların önüne geçildiğine dair iddialar ve birtakım videolar birçok hesap tarafından paylaşıldı. Bu yayılımın ardından Fenerbahçe SK sosyal medya hesabından paylaştığı video ile bu bilgilerin dezenformasyon içerdiğini açıkladı. 

Kulübün Genel Sekreteri Burak Çağlan Kızılhan “Bu konunun, bu çıkan haberin hiçbir şekilde doğruyu yansıtmadığını söylemek istiyorum. Biz, hem tır şoförü ile görüştük hem oradaki kontak kurduğumuz kişimizle görüştük. Zaten dağıtımın yapıldığına dair bir video da paylaşmış olduk. Bu haber kesinlikle doğru değildir. Böyle zamanlarda bile bu tarz haberler sosyal medyada bir şekilde yayılabiliyor. Lütfen itibar etmeyelim .AFAD ile doğru orantılı, onlarla birlikte çalışıyoruz. Onların göndermiş, söylemiş olduğu lokasyonlara tırlarımızı gönderiyoruz. Yarın da tüm vatandaşlarımızdan desteklerinin devam etmesini rica ediyoruz.” ifadelerini kullandı.

Merkez üssü Kahramanmaraş Pazarcık olan 7,7 büyüklüğündeki depremin ardından sokakta oluşan bir paniği ve bir kişinin yüksekten düşüşünü gösteren bir video, sosyal medyada 6 Şubat 2023’te yaşandığı iddiasıyla yayılmaya başladı. Dolaşımda olan video 23 Kasım 2022 tarihinde Düzce’de gerçekleşen deprem sırasında yaşanan olayları gösteriyor. 

Düzce'nin Gölyaka ilçesinde, 23 Kasım 2022’de saat 04.08'de 5.9 büyüklüğünde deprem gerçekleşmişti. Sosyal medyada güncel olduğu iddiasıyla paylaşılan görüntülerin Düzce’de gerçekleşen bu deprem anında yaşandığına dair birçok habere rastlamak mümkün.

6 Şubat 2023 tarihinde yapılan bir paylaşımda göre, 6 Şubat 2023 tarihinde Sakarya’da 5,5 şiddetinde deprem meydana geldiği iddia edildi. Paylaşım kısa zamanda geniş bir paylaşım alanı buldu. Sakarya’da deprem olduğu iddiası Avrupa-Akdeniz Sismoloji Merkezi’nin hatalı bir deprem kaydından kaynaklanıyordu. Sitede depreme kaynak olarak Kandilli Rasathanesi gösterilmişti. Kandilli Rasathanesi’nin internet sitesine girildiğinde ise Sakarya ile ilgili en son deprem 5 Şubat 2023 tarihinde olup 1,1 şiddetinde gerçekleştiği görülüyor. 

Kandilli Rasathanesi’nin yanında ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’nun deprem listesine bakıldığında böyle bir depremin yaşanmadığı görülüyor.  AyrıcaKandilli Rasathanesi ve AFAD’ın Twitter hesaplarında da 6 Şubat 2023 tarihi için Sakarya’da gerçekleşmiş herhangi bir deprem bilgisi bulunmuyor. Avrupa -Akdeniz Sismoloji Merkezi de daha sonrasında kaydı sildi. 

Pazarcık merkez üslü 7,7 büyüklüğündeki depreme ilişkin yabancı birçok sosyal medya hesabı tarafından da paylaşımlar yapılmakta. 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan depremde yıkılan bir binayı gösterdiği iddiasıyla paylaşılan video, 30 Ekim 2020 tarihinde gerçekleşen, Türkiye ve Yunanistan'da toplam 119 kişinin ölümüne ve 1053 kişinin ise yaralanmasına neden olan Ege Denizi Depremi sırasında İzmir’de yıkılan bir binayı gösteriyor. 

Bir Twitter hesabı tarafından paylaşılan görüntülerin merkez üssü Kahramanmaraş Pazarcık olan 7,7 büyüklüğünde olduğu ölçülen deprem ardında bir binanın yıkılma anını gösterdiği iddia edildi. Görüntüler 6 Şubat 2023’te gerçekleşen Maraş depreminden değil, tersine görsel arama motorları görüntülerin 24 Haziran 2021’de Miami’de bir apartmanının yıkılma anına ait olduğunu gösteriyor.

Bir Twitter hesabının deprem ardında paylaştığı gönderide “7777” numarasına, “Neredeyim” mesajı gönderilerek konum bilgilerinin yetkililere bildirilebildiği iddia edildi.

Türkiye’de bazı iletişim operatörlerinin konum bilgilendirme servisi bulunuyor. Bulundukları konumun bilgilerinizden emin olmayan Turkcell aboneleri 2222’ye “Neredeyim” yazılı kısa mesaj göndererek konumunuzu öğrenebiliyor. Vodafone aboneleri ise Neredeyim servisini sms üzerinden kullanamıyor. Vodafone kullanıcıları 7016 numarasını arayarak o anda bulundukları konumun, il-ilçe-mahalle bilgisini dinleyebiliyor.  

Herhangi bir operatörden 7777’ye ya da 2222’ye atılacak tek bir mesaj konumun arama kurtarma ekipleri ve yetkililere bildirilmesi için yeterli değil. Doğal afetlerde ihtiyaç anında arama kurtarma ekipleri ve yetkililere konum bildirebilmek için, İçişleri Bakanlığı’nın ‘AFAD Acil Çağrı’ uygulaması acil çağrı başlatılabilir. 

Pazarcık merkez üslü 7,7 büyüklüğündeki depremden etkilenen iller arasında Malatya da bulunuyordu. Depremin ardından Malatya Yeşilyurt’ta bulunan “Trend Garden Residence” isimli bir rezidansın enkaz görüntüleri sosyal medyada ve haber sitelerinde yayımlandı.

Yıkılan rezidansın üç yıl önce inşa edildiğine yönelik iddialar da sosyal medyada oldukça geniş bir yayılım ağı buldu. Rezidansın bulunduğu koordinatların Google Earth verilerine bakıldığında konumda aynı tip bir binanın en az 2001 yılından bu yana bulunduğu sonucuna ulaşılıyor. Verilere göre bu süreçte herhangi bir inşaat emaresine de rastlanmamakta.

Bunun yanı sıra rezidansın altındaki eczaneler arama motorlarında aratıldığında binanın eski görüntülerine ulaşmak da mümkün. Eski görüntülerle yeni görüntüler karşılaştırıldığında binanın yıkılıp yeniden yapılmadığı, yalnızca dış cephesinin yenilendiği görülüyor. 

Bir Twitter hesabı tarafından yapılan paylaşımda Samsun’da bir saat içinde deprem olacağına ilişkin resmi açıklama yapıldığı iddia edildi. AFAD Samsun’un internet sitesi ve sosyal medya hesapları incelendiğinde konu hakkında herhangi bir resmi açıklamaya ulaşılamıyor. 

Sosyal medyada yayılan söz konusu iddia üzerine Samsun Valiliği, resmi Twitter hesabından saat 14.31’de konuya ilişkin açıklama yayınladı. 

“Vatandaşlarımızın, Samsun’da 1 saat içerisinde deprem beklendiği şeklinde yayılan art niyetli haber gibi sosyal medya başta olmak üzere çeşitli mecralarda kasıtlı ya da kasıtsız olarak paylaşılan asılsız bilgilere itibar etmemeleri ve doğru bilgi için resmî kaynakları takip etmeleri büyük önem arz etmektedir.”

Türkiye, merkez üssü Pazarcık/Kahramanmaraş olarak tespit edilen ve 10 ilde ve çevre ülkelerde hissedilen, şimdiye dek 2000’in üzerinde binanın yıkıldığı felaketin ardından depremden etkilenen bölgelerin son durumuna dair bilgiler sosyal medyada hızla paylaşılmaya devam ediyor. Depremin ardından Doğu Akdeniz deprem bölgelerinde tsunami riski olduğu düşünülüyor.

Felaketin ardından Türkiye uluslararası yardım çağrısında bulundu. 7,7 şiddetinde olduğu açıklanan ilk sarsıntının ardından Ingv Tsunami Alarm Merkezi (CAT) ve diğer jeolojik göstergelerin takip edildiği platformlar tarafından otomatik işlenen verilere dayanarak çeşitli erken ve otomatik uyarı sistemleri aktif hale geldi ve ‘tsunami erken uyarı sistemi’ riskli olduğu düşünülen bölgeler için otomatik uyarı sinyalleri gönderdi. Akdeniz’de bazı ülkeler (örneğin İtalya) tarafından da bölgesel tsunami uyarıları yapıldı. Tsunami riskine dair haber platformlarına da taşınan bu paylaşımlar kısa bir süre içinde başta İtalya olmak üzere bölge ülkeler ve Türkiye’de de yayıldı. Saat 15:15 itibariyle Doğu Anadolu Bölgesinde süren yeni ve artçı depremlerin haberleri gelmeye ve resmi duyurular gerçekleştirilmeye devam ediyor. 

Güncel durumda özellikle AFAD, AKUT ve resmi arama kurtarma ekiplerinin yardımlarının kesintisiz sürdürebilmeleri hayati öneme sahip. Panik ve korku ile yayılan hatalı bilgiler hakkında resmi açıklamalar yapılıyor. Doğu Akdeniz bölgesinde bir tsunami beklentisi olmadığı bilgisi, de saat 14:50’de AFAD tarafından kamuoyuyla paylaşıldı ve Twitter’da da duyuruldu. Bunun yanında halihazırda tsunami uyarısı vermiş olan İtalya da birkaç saat önce uyarıyı geri çekti ve kaldırdı, güncel olarak deprem bölgesi için tsunami uyarısı bulunmuyor.

Kahramanmaraş Pazarcık’ta yaşanan 7,7’lik ve Elbistan’da yaşanan 7,6’lık depremlerin ardından sosyal medya platformlarında AFAD ve uluslararası kuruluşların 6 Şubat 2023 tarihi için Malatya- Ankara, Eskişehir-Afyon, İzmir-Uşak, Manisa-Çanakkale, İzmit-İstanbul arasında bulunan fay hatları hakkında deprem uyarısında bulunduğu iddia edildi. 

Sosyal medyada yayılan iddialar üzerine AFAD resmi Twitter hesabından 6 Şubat 2023 saat 15.46’da bir açıklamada bulunarak, doğru bilgi için resmi kaynakların takip edilmesinin gerektiğini aktardı. AFAD’ın resmi internet sitesine ve sosyal medya hesaplarına bakıldığında söz konusu iddiada adı geçen şehirler hakkında bir uyarıda bulunmadığı görülüyor. Bunun yanı sıra AFAD, “fay hatlarının Türkiye’ye gittikçe yayıldığına” dair bir açıklama da yayımlamamış. 

Türkiye'de Kuzey Anadolu Fay Hattı ve Doğu Anadolu Hattı ve Batı Anadolu fay hattı olmak üzere toplamda üç büyük fay hattı bulunuyor. AFAD’ın resmi internet sitesindeki deprem haritasında kırmızı renkte görülen iller birinci derece deprem bölgesi, pembe renke olanlar ikinci derece riskli bölge, sarı olan iller üçüncü dereceden deprem bölgesi olarak geçiyor.

Kahramanmaraş Pazarcık’ta yaşanan 7,7’lik ve Elbistan’da yaşanan 7,6’lık depremlerin ardından yabancı sosyal medya hesapları tarafından da çok sayıda paylaşım yapılmakta. Bir limanda gerçekleşen patlama anını gösteren video, yabancı birçok sosyal medya hesabı tarafından 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan 7,7’lik deprem esnasında çekildiği ve Türkiye’deki bir nükleer santralin infilak ettiği anları gösterdiği iddiasıyla paylaşıldı.

İddialarda yer alan video, 4 Ağustos 2020 tarihinde Lübnan’ın başkenti Beyrut’ta yaşanan patlamayı gösteriyor. 2020 yılında Beyrut’ta yaşanan patlamada 218 kişi hayatını kaybederken 7500’den fazla kişi de yaralanmıştı. Lübnan istihbaratı patlamanın yıllar önce el konulan ve limanda depolanan 2.750 ton amonyum nitrata bağlı olduğunu açıklamıştı.

Türkiye’nin yapımı devam eden ilk nükleer enerji santrali olan Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin depremde hasar görüp görmediğine ilişkin tartışmalar üzerine Rusya Devlet Nükleer Enerji Şirketi ROSATOM, “Türkiye'de inşaat halinde bulunan nükleer enerji santralinde depremden sonra bir hasar meydana gelmedi” açıklamasında bulundu. Akkuyu Nükleer A.Ş Genel Müdürü Anastasia Zoteeva da depremin ardından, “Türkiye’de meydana gelen deprem ve ardından yaşananlar hepimizi üzmüş ve endişelendirmiştir. Merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesi olan deprem, Akkuyu NGS sahasının bulunduğu bölgede yaklaşık 3 şiddetinde hissedilmiştir. Uzmanlarımız sahamızda bulunan bina, ekipman ve vinçlerde bir hasar tespit etmemiştir.” açıklamasını yaptı.

Kahramanmaraş Pazarcık’ta yaşanan 7,7’lik ve Elbistan’da yaşanan 7,6’lık depremlerin ardından birçok haber sitesi ve sosyal medya hesabı tarafından Malatya Bostanbaşı’nda yıkılan bir yıllık Asur Konutlarının depreme dayanıklı ifadeleriyle satışının yapıldığı iddia edildi.

Depremde yıkılan Asur Konutları hakkındaki bilgilere, inşaat firması İs-hak İnşaat’ın internet sitesinden ulaşılabiliyor. Şirketin ilgili sayfasında Asur Konutları hakkında, “Malatya'nın yeni çekim merkezi ve çevre ve şehircilik bakımından en yeni yerleşim yerlerinden Bostanbaşı mevkiinde A plus kalitede bir yaşam merkezi yükseliyor.” ifadeleri yer almış. 

Konutların yapısal bilgilerinde ise son deprem yönetmeliğine uygun betonarme proje olduğu, depreme dayanıklı radye temel kullanıldığı ve yapımında günümüzde kullanılan en dayanıklı betonlardan olan C-35/40 beton kullanıldığı aktarılmış. 

Malatya Bostanbaşı’nda yıkılan sitedeki bir daire sahibinden.com’da 28 Ocak 2023 tarihinde 2 milyon 850 bin liraya satışa çıkarılmış. İlanda bina yaşı bir olarak belirtilirken internet sitesinde olduğu gibi depreme dayanıklığı olduğuna, inşaatın birinci sınıf kalite malzemeler ve işçilikle tamamlandığına yer verilmiş.

6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş’ta yaşanan 7,7’lik ve 7,6’lık depremlerin ardından sosyal medya hesaplarında en çok paylaşılan iddialardan birisi de Kabe’de Türkiye için dua edildiğine dair paylaşılan bir video oldu. Mavi tikli hesaplar da dahil olmak üzere birçok sosyal medya kullanıcısı tarafından paylaşılan videoda “Allah’ım Türkiye’ye yardım et, Allah’ım İslam’a zafer ver.” altyazıları bulunuyor.

Arama motorlarında anahtar kelimeler kullanılarak gerçekleştirilen aramalarda iddiada yer alan videonun ilk olarak 2016 yılında Youtube’a yüklendiği sonucuna ulaşılıyor. 18 Temmuz 2016 tarihli video, 15 Temmuz 2016 darbe girişimi sonrası Kabe’de Türkiye için edilen dua başlığıyla paylaşılmış. Youtube'daki 1 dakika 19 saniyelik video kırpılarak 6 Şubat 2023’te gerçekleşen depremler sonrasında yeniden dolaşıma sokulmuş.

Hatay'a ua ilgili en dikkat çeken açıklamalardan biri TMMOB’un Hatay Havalimanı yapılmadan önce, havalimanının konumunun tehlikeli fay hatları üzerinde olması sebebiyle itiraz ettiğinin hatırlatılması oldu. 

Arşiv taraması bu iddianın doğru olduğunu gösteriyor. Hatay Havalimanı, 9 Aralık 2007’de hizmete açılmış. Arama motorları üzerinden 1 Ocak 2007-31 Aralık 2007 tarih aralığı ve ‘Hatay Havalimanı Fay Hattı’ anahtar kelimeleriyle yapılan bir arama ile o dönem basına yansıyan haber ve açıklamalara ulaşılabilir:

Big Para Hürriyet 11 Aralık 2007: “Hatay Uluslararası Havaalanı, kurutularak imara açılan Amik Gölü’nün ortasında, tarih boyunca şehre büyük deprem felaketleri yaşatan fayların üzerinde yer alıyor. 

Ayrıca ve önemli olarak, Turkish Studies’de Eylül 2010’da yayımlanan Doç Dr. Emre Özşahin’in “Hatay Havaalanının Jeomorfolojik Özellikler ve Doğal Risk Açısından Değerlendirilmesi” adlı bir çalışması mevcut. Raporda havalimanın bu bölgeye yapılmasındaki riskler detaylı olarak dile getiriliyor:

“Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Dairesi, Devlet Su İşleri, Kandilli Rasathanesi ile Fırat Üniversitesi işbirliğince bu alanla ilgili hazırlanan raporlarda inşaa edilecek havaalanı pistinin fay hattı ve kurutulan Amik gölü üzerinde olduğu ve bu alanda havaalanı yapmanın mümkün olmadığı belirtilmektedir.”

Birçok sosyal medya hesabı tarafından taşın üzerinde oturan bir çocuğun elleriyle yüzünü kapattığı bir fotoğraf, 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş’ta yaşanan depremlerle ilişkilendirilerek paylaşılıyor. Kimi paylaşımlar on binlerce hesap tarafından beğenilirken, binlerce hesap tarafından da yeniden paylaşılıyor. 

İddialarda yer alan fotoğraf arama motorlarında tersten aratıldığında görselin orijinaline stok fotoğraf siteleri üzerinden ulaşmak mümkün. Görsel, stok fotoğraf sitelerine “yıkıntılar arasında ağlayan çocuk” başlığıyla yüklenmiş. Söz konusu sitelerde aynı çocuğun taşlar arasındaki başka yalnız fotoğraflarını ve bir başka kişiyle olan fotoğrafları da görülebilir. 

Arama motorlarında gerçekleştirilen aramalarda aynı fotoğrafın 2020 yılında gerçekleşen Ege Denizi depremi hakkındaki bir haberde kullanıldığı görülmekte. Bunun yanı sıra fotoğraf, birçok yabancı internet sitesi tarafından, birçok farklı konudaki yazıda da kullanılmış.

6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş’ta yaşanan depremin ardından arama kurtarma çalışmaları sürerken Güney Kıbrıs’ın Türkiye’ye yardım teklifinin Türk yetkililer tarafından reddedildiğini açıkladığına dair iddialar sosyal medyada sıklıkla paylaşıldı. 

Arama motorlarında anahtar kelimeler kullanılarak gerçekleştirilen aramalarda Güney Kıbrıs merkezli Knews adlı haber sitesinde yayımlanan bir habere ulaşılıyor. “Türkiye, Kıbrıs’ın yardım teklifini reddeti” başlıklı haberde Kıbrıs Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Genel Sekreteri Kornelios S. Korneliou’nun AB Sivil Koruma Mekanizması devreye girer girmez Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kurtarma ekibinin görevine katkıda bulunmaya hazır olduğunu ifade ettiğini belirttiği, "Türkiye'den 'Teşekkürler ama kabul etmeyeceğiz' cevabını aldık.” açıklamasını yaptığı aktarılmış. Kornelios S. Korneliou da Twitter hesabından bu açıklamayı gerçekleştirdiği yayını paylaşmış. Korneliou yaptığı açıklamada ayrıca, “Tanınmama sorunu var ve öyle görünüyor ki doğal afetler ve insan trajedileri konularında genellikle siyasi konum galip geliyor" ifadelerini kullanmış.

Kıbrıs Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığının resmi internet sitesine bakıldığında da duruma ilişkin bir açıklama yayımlandığı görülüyor. Açıklamada, “İlk andan itibaren, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Avrupa Sivil Koruma Mekanizması aracılığıyla, kurtarma çabalarına yardımcı olması için hafif bir kurtarma ekibi sağladığı hatırlanıyor. İhtiyaçlar, en azından bu aşamada, ağır hizmet uzman kurtarma ekiplerinin derhal gönderilmesini gerektirdiğinden, bu teklif reddedildi.” ifadeleri kullanılmış.

Birçok sosyal medya hesabında sıklıkla deprem bölgesine seyyar mescit gönderildiği iddiası paylaşılıyor. Görsel, arama motorunda tersine aratıldığında Kayseri Melikgazi Belediye Başkanı Dr. Mustafa Palancıoğlu’nun 6 Şubat 2023 tarihinde yaptığı açıklamaya ulaşılıyor. Palancıoğlu, “Kayseri Valimiz Gökmen Çiçek Kahramanmaraş şehrimize Koordinatör Vali olarak gönderildi. Kendisiyle ve AFAD ile sürekli irtibat halindeyiz. Belediye olarak 1 mazot tankeri, 2 kamyonet, 1 adet vinç, 4 iş makinası, 4 TIR, 1 seyyar WC, 1 seyyar mescit, 2 adet 4x4 kar kürüme aracı, 1 jenerator, 1 oksijen kaynağı ve depremzede vatandaşlarımız için temel ihtiyaçları gönderiyoruz.” ifade etmiş. 

Melikgazi Belediyesi seyyar mescit ile birlikte pek çok ekipmanın bölgeye sevk edildiğini açıklamış. Ayrıca deprem bölgelerinde ihtiyaç olması halinde seyyar mescitlerin başka kullanım alanları da olabilir. 

Bir Instagram hesabı tarafından yapılan paylaşımda yer alan görsellerin Kahramanmaraş’ın 6 Şubat 2023 depreminden önceki ve sonraki halini gösterdiği iddia edildi. Görüntüler kuşbakışı şekilde Kahramanmaraş’ın son halinin görüntülendiği bir videodan alınmış iki ekran görüntüsünden oluşuyor, şehrin deprem öncesi ve sonrası halini göstermiyor. Depremlerin ardından şehrin yıkılan ve görece sağlam kalan iki ayrı bölgesini gösteriyor.

İddiada kullanılan ekran görüntüleri depremlerin ardından Kahramanmaraş’ı gösteren aşağıdaki videodan alınmış:

Çok sayıda binanın yıkıldığı Antakya ilçesinde Cebrail mahallesinde bulunan “Güçlü Bahçe” isimli sıfır sitede yer alan binaların yıkıldığı yer alan iddialar arasında.

İnternet üzerinde yapılan kısa bir arama ile bu sitenin açılışına dair haberlere ve videolara ulaşabilmek mümkün. Haber ajansları ve İskenderun Tv'nin YouTube sayfası açılışa dair video ve fotoğraf paylaşmış. Google Maps üzerinden taratıldığında sitenin depremden önceki haline, Kasım 2022’de kaydedilmiş fotoğrafına ulaşılabiliyor.

Twitter üzerinden yapılan arama ile Güçlü Bahçe City binalarında enkaz altında kalan kişilerin olduğu, kullanıcıların bu kişilere yardım edilmesi amacıyla isimlerini paylaştığı da görülüyor. Sosyal medyada paylaşılan fotoğraflar binanın çok büyük bir kısmının yıkıldığını gösteriyor.

2 milyon 900 bin TL'ye satışa çıkarılan "lüks daire"nin ilana şu anda ulaşılamıyor. Ayrıca, Twitter üzerinden yapılan arama ile Güçlü Bahçe City binalarında enkaz altında kalan kişilerin olduğu, kullanıcıların bu kişilere yardım edilmesi amacıyla isimlerini paylaştığı da görülüyor.  

Birçok sosyal medya hesabı tarafından Azerbaycanlı bir vatandaşın arabasıyla Türkiye’de meydana gelen deprem nedeniyle yardım taşıdığı iddia edildi. Xezer TV’nin resmi Instagram hesabı üzerinden konuya ilişkin habere ulaşılıyor. 

Azerbaycan vatandaşı Server Beşirli aile yakınlarından yorgan şilteleri topladığını ve ellerinde ne varsa Türkiye’ye yardım için araca yüklediklerini ifade etmiş. Gelecek günlerde de Türkiye’ye gıda yardımı için tekrar yola çıkacağını açıklamış.