2021 Bütçe Dağılımı

TBMM’de yaklaşık iki aydır süren bütçe maratonu sona erdi. 2021 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi, 18 Aralık 2020 tarihinde yapılan oylamada 193 ret oyuna karşılık 316 kabul oyu ile onaylandı.

Anayasanın 161. Maddesi gereğince Cumhurbaşkanı tarafından mali yılbaşı tarihinden en az 75 gün önce TBMM’ye sunulan bütçe teklifi, bakanlar ve milletvekillerince Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülüyor, görüşmelerin ardından da komisyon tarafından 55 gün içerisinde karara bağlanıyor. Bütçe kanununun çıkarılamadığı veya geçici bütçe kanunun onaylanmadığı takdirde ise Anayasa, bir önceki yılın bütçe kanununun gerekli faiz oranlarına göre yeniden hesaplanıp uygulanmasını öngörüyor.

Açıklanan bütçe üç farklı kategoriden oluşuyor: Bunlar; Cumhurbaşkanlığı ve bakanlıklar dahil 40 kurumun bulunduğu genel bütçeli kurumlar (1), Yükseköğretim Kurumu ve 127 üniversitenin yanında 45 kurumun daha yer aldığı özel bütçeli kurumlar (2) ve bünyesinde RTÜK, Sermaye Piyasası Kurumu gibi 11 tane denetleyici kurum bulunan düzenleyici ve denetleyici kurumlar (3). Bununla beraber merkezi yönetim bütçesindeki kurumlara ayrılan bütçeler de 9 farklı gider kalemiyle beraber açıklanıyor. Bunlar; personel giderleri, sosyal güvenlik ve devlet primi giderleri, mal ve hizmet alım giderleri, faiz giderleri, cari transferler, sermaye giderleri, sermaye transferleri, borç verme ve yedek ödenek kalemleri. Ayrıca bu kalemlerden faiz giderleri sadece Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçesinde yer alırken, yedek ödenek gideri ise yalnızca Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın bütçesinde yer almakta.

2021 bütçesinde genel bütçeli kurumlar dahilinde geçen yıl olduğu gibi 40 farklı kurum mevcut. “2 Sayılı Cetvel” başlığında yer alan “özel bütçeli diğer kurumlar” listesinde ise 2020 yılında 45 farklı kurum varken 2021 bütçesinde bu sayı 43’e geriledi. Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ve Nadir Toprak Elementleri Araştırma Enstitüsü 2021 özel bütçeli kurumlar listesinde yer almazken, Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu 2021 özel bütçeli kurumlar listesine eklendi. Bunların yanında geçtiğimiz yıl “düzenleyici ve denetleyici kurumlar” başlıklı 3 Sayılı Cetvel listesinde 10 kurum yer almaktaydı. 2021’de ise bu kurumlara Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu da eklendi ve listede yer alan kurum sayısı 11’e yükseldi.

1, 2, ve 3 sayılı cetvel olarak da paylaşılan bu üç bütçe kaleminin genel bütçelerine bakıldığında ise genel bütçeli kurumlar bütçesinin 1 trilyon 328 milyar TL, özel bütçeli kurumların bütçesinin yaklaşık 120 milyar TL ve düzenleyici ve denetleyici kurumlar bütçesinin de 8,4 milyar TL seviyesinde olduğu görülüyor. Sermaye transferleri ve cari transferler gibi giderlerden özel bütçelere ve düzenleyici ve denetleyici kurumlara yapılan hazine yardımı ve gelirden paylar kalemi bu üç başlığın toplam bütçesinden çıkarıldığında ise merkezi yönetim bütçesi toplamı yaklaşık 1 trilyon 346 milyar TL olarak hesaplanıyor.

Genel bütçeli kurumlar listesinde yer alan 40 kurumun toplam bütçesindeki değişikliklere bakıldığında, listede yer alan 40 kurumun da bütçesinin 2020’ye göre arttırıldığı gözlemleniyor. 2021 yılı için en çok bütçe ayrılan kurum geçen sene de olduğu gibi Hazine ve Maliye Bakanlığı. Geçtiğimiz yıl %11,6 oranında pay ayrılan Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Millî Eğitim Bakanlığı’nın bu yılki bütçe dağılımları incelendiğinde de Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın bütçedeki payının %11,7’ye yükseldiği, Millî Eğitim Bakanlığı’nın payının ise %11,1’e düştüğü görülüyor.

Önümüzdeki yılda genel bütçeli kurumlar içindeki payı 2020’ye göre en çok artan kurum Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. 2020 yılında 29 milyar TL’lik bütçesiyle %2,7 paya sahip olan bakanlık, 2021 yılında 49,1 milyar TL’lik bütçesiyle hem listede 8. sıradan 7. sıraya yükseldi hem de %2,7’den %3,7’ye çıkan payı ile bütçe içindeki payı en çok artan kurum oldu. Genel bütçeli kurumlar listesindeki 40 kurumdan 27’sinin bütçeden aldığı pay 2020 yılına göre azalırken, geri kalan 13 kurumun bütçe payları 2020’ye göre artış gösterdi.

Merkezi yönetim bütçesinde en fazla paya sahip olan gider kalemleri cari transferler, personel giderleri, faiz giderleri ve sermaye giderleri. Bu listede dikkat çeken önemli bir husus bu kalemler içinde personel giderleri ve cari transferler kalemlerine ayrılan bütçe payının yeni yılda 2020’ye göre düşüş göstermesi. Bununla birlikte faiz giderleri ve sermaye giderlerine ayrılan bütçe paylarının ise geçtiğimiz yıla göre artış gösterdi. Faiz giderlerine ayrılan bütçe payı %13,3’e yükselirken, sermaye giderlerinin bütçe içindeki payı da %5,1’den %7,7’ye çıktı.

2021 merkezi yönetim bütçesinde “özel bütçeli kurumlar-yükseköğretim” başlığıyla paylaşılan listede Yükseköğretim Kurulu ve Yükseköğretim Kalite Kurulu ile beraber Türkiye’den 127 üniversite yer alıyor. En fazla bütçe ayrılan üniversiteler listesinin ilk 3 sırasında ise Ankara’da yer alan üniversiteler geliyor. Ankara Üniversitesi 1 milyar 487 milyon TL ile en fazla bütçe ayrılan üniversite iken, 1 milyar 342 milyon TL’lik bütçe ile Hacettepe 2. sırada, 1 milyar 90 milyon TL ile Gazi Üniversitesi de 3. sırada yer alıyor.

En fazla bütçe ayrılan ilk 10 üniversite listesinde yer almayan bazı üniversiteler ve aldıkları bütçe ise şöyle; Boğaziçi Üniversitesi 426 milyon TL, İTÜ 693 milyon TL, Yıldız Teknik Üniversitesi 458 milyon TL. Ayrıca Yükseköğretim Kurulu’nun 2021 yılı toplam bütçesi ise yaklaşık 116 milyon TL.

Genel bütçeli kurumlar listesinde yer alan 40 kurumun 2020’de ve 2021’deki bütçe dağılımı ise şu şekilde: