Video Kurtuluş Savaşı Hazırlığında Slogan Atarak Tekbir Getiren Kalabalığı mı Gösteriyor?

Sosyal medyada karşılaşılan en yaygın yanlış bilgi türlerinden biri, bağlamından koparılmış videolar. Bu tür içerikler, orijinal anlatısından uzaklaştırılarak ya da kasıtlı biçimde manipüle edilerek yanlış bilgi yaymak amacıyla kullanılabiliyor. İnternet kullanıcılarının bu videoları paylaşma motivasyonları farklı olsa da, en sık rastlanan nedenlerden biri ilgi çekici içeriklerle daha fazla etkileşim elde etme isteği.  Bu tür paylaşımlar, özellikle tarihsel veya toplumsal olaylarla ilişkilendirildiğinde hızla yayılım gösteriyor ve ve gerçeklikten farklı anlatılar üretiyor.

Bir Instagram hesabının paylaşımında da bu durumun bir benzeri mevcut. Paylaşımda bir videonun, Kurtuluş Savaşı hazırlıkları sırasında tekbir getiren bir kalabalığı gösterdiği öne sürülmüş. Videonun üzerinde “İngiliz arşivleri 1919 Kurtuluş Savaşı Hazırlığı, Meydanlara bir bakın hacılar, hocalar, müslümanlarla dolu. Bu ülkeyi kim cihada hazırladı, kimler kurtardı, tarihinizi görün.” yazıyor.

Videonun üzerinde Reuters ve Pathé filigranları bulunuyor. British Pathé, 1896-1978 yıllarında yayımlanan haber filmlerini (newsreel) üreten bir arşiv kuruluşu. British Pathé arşivi yalnızca kendi üretimlerini değil, 1910’dan 1984 sonuna kadar uzanan dönemdeki 130.000’den fazla öğeyi içeren Reuters’ın tarih koleksiyonu gibi ortak kuruluşların içeriklerini de temsil ediyor. Arşiv videolara, British Pathé’nin internet sitesinden ve  YouTube kanalı üzerinden erişilebiliyor. 

Pathé’nin internet sitesi üzerinden yapılan aramalarda, videoya ulaşmak mümkün. “Türk vatandaşları İzmir'in işgaline karşı kitlesel mitingler düzenliyor” anlamına gelen bir açıklama ile yayımlanan videonun sesi bulunmuyor. Açıklamalar kısmında videonun 28 Kasım 1919’da yayımlandığı belirtilmiş. 

1919 yılında İzmir’in işgalinin ardından, İstanbul başta olmak üzere pek çok şehirde halk işgallere karşı mitingler düzenledi. İstanbul’da en bilinen örnek Sultanahmet Mitingleri olsa da, aynı dönemde Fatih, Kadıköy ve Üsküdar’da da benzer mitingler yapıldı. Bu süreçte yalnızca İstanbul’da değil; Edirne, Balıkesir, Manisa, Denizli, Uşak, Trabzon, Erzurum, Sivas, Konya ve Kastamonu gibi birçok şehirde de işgali protesto eden gösteriler düzenlendi. İddiada yer alan video, bu dönemde gerçekleştirilen protesto mitinglerine ait. Fakat iddia videosunda duyulan tekbir ve sözler, bu videoya ait değil. Pathe’nin sessiz olarak yayımladığı videoya bu ses daha sonradan eklenmiş. 

Sesin yer aldığı asıl videoya ulaşmak için ise konuşma metnini aratmak gerekiyor. Seste “Rabbimiz Allah, önderimiz Muhammed, gündemimiz vahiy, davetimiz tevhid ve sünnet…” ile başlayan bir hitap duyuluyor. Bu cümleler aratıldığında 2020 yılında Tevhid Dergisi’nin internet sitesinde yayımlanan bir yazıda aynı cümlelerin yer aldığı görülüyor.

Bu bilgiden hareketle Tevhid Dergisi’nin YouTube kanalı olan Tevhid Dersleri’nde yapılan aramalar sonucu, sesin yer aldığı asıl videoya ulaşılabiliyor. video Tevhid Dergisi’nin 2023 yılında düzenlediği bir İlmihâl yarışmasını gösteriyor. Videonun 11. dakikasında, “bir slogan çalışmamız olacak” duyurusunun ardından, iddia videosunda duyulan cümleler söyleniyor. Yani ses 1919 yılındaki videoya değil, 2023 yılındaki bu etkinliğe ait.