Reel Efektif Döviz Kuru, 2001'den Daha Kötü Durumda mı?

Bir Instagram hesabı tarafından 16 Nisan 2021 tarihinde yapılan paylaşımda, yıllara göre TÜFE bazlı ortalama reel efektif döviz kuru grafiği ile beraber reel efektif döviz kurunun şu anda 2001’den daha kötü durumda olduğu iddia edildi. Paylaşım 35 bin görüntülenme alırken, 500’e yakın da beğeni almış.

Paylaşımda geçen metin şu şekilde:

Paylaşımdaki görselde yer alan grafik ise Dünya Gazetesi yazarı Özcan Kadıoğlu tarafından hazırlanmış ve 9 Ağustos 2020’de Twitter üzerinden paylaşılmış.

Reel efektif döviz kuru 3 farklı başlık altında TCMB tarafından açıklanıyor. TÜFE bazlı, Yİ-ÜFE (Yurt içi üretici fiyat endeksi) bazlı ve birim işgücü maliyeti bazlı (BİM) açıklanan reel efektif döviz kurlarından TÜFE ve Yİ-ÜFE bazlı olanlar 1994 yılından bu yana aylık olarak birim işgücü maliyeti bazlı olanı da 2003’ten bu yana yıllık olarak açıklanıyor. Açıklanan bu veriler içerisinde gelişmekte olan ülkeler ve gelişmiş olan ülkeler bazlı endeksler farklı endeksler de mevcut. TÜFE bazlı endeks hesaplamasında 45, Yİ-ÜFE bazlı hesaplamada 38 ve BİM bazlı hesaplamada da 36 ülkenin verileri kullanılıyor. Reel efektif döviz kuru Merkez Bankası tarafından şöyle tanımlanıyor:

“Nominal döviz kurlarının ülkeler arası nisbi fiyat farklarını göstermemesi nedeniyle, Reel Efektif Döviz Kuru, Türk Lirası (TL)'nin reel düzeyinin göstergesi olarak hesaplanmaktadır. Nominal efektif döviz kuru (NEK), Türkiye'nin dış ticaretinde önemli paya sahip ülkelerin para birimlerinden oluşan sepete göre, Türk Lirası (TL)'nın ağırlıklı ortalama değeridir. Ağırlıklar ikili ticaret akımları kullanılarak belirlenmektedir. Reel efektif döviz kuru (REK) ise NEK'deki nispi fiyat etkileri arındırılarak elde edilmektedir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından hesaplanan reel efektif döviz kuru endeksleri ülkemiz fiyat düzeyinin dış ticaret yaptığımız ülkelerin fiyat düzeylerine oranının ağırlıklı geometrik ortalaması alınarak hesaplanmaktadır.”

Reel efektif döviz kurlarının artması, TL’nin reel olarak değer kazandığını yani Türk mallarının yabancı mallar cinsinden fiyatının arttığını göstermesidir. Reel efektif döviz kurunun azalması ise TL’nin reel olarak değerinin düştüğünü, Türk mallarının yabancı mallar cinsinden fiyatının azaldığını göstermektedir.

TÜFE bazlı yıllık ortalama reel efektif döviz kurları incelendiğinde, 1994’ten 1997’ye kadar 80 bandında performans gösteren bu endeksin 2000 yılında 108,2’ye kadar yükseldiği görülüyor. 2001 yılında ise 87,6’ya düşen yıllık ortalama reel efektif döviz kuru, ardından gelen yıllarda pozitif performans sergileyerek 2010’da 122 seviyesine kadar çıkmıştı. Hatta Kasım 2010’da 126,5’lik endeks puanı ile şu ana kadarki en yüksek aylık performansına ulaşmıştı.

2010’dan sonra yıllık bazda düşüşe geçmeye başlayan bu endeks, 2012 yılından bu yana neredeyse her yıl ortalama olarak düşüş gösterdi. 2015 ve 2016 yıllarında yıllık ortalama 100,4 seviyesinde olan reel efektif döviz kuru 2020 yılında 67,4’e kadar geriledi. TÜFE bazlı reel efektif döviz kurunun 2021’in ilk 3 ayındaki ortalaması ise 67. Bu 3 aylık ortalama da 1994’ten bu yana görülen en düşük TÜFE bazlı yıllık reel efektif döviz kuru ortalaması.

Bir Instagram hesabı tarafından yapılan paylaşımda reel efektif döviz kurunun 2001’den daha kötü durumda olduğu iddia edilmişti. Her ne kadar grafikte yer alan veriler revize edilmiş ve en son yayınlanmış güncel veriler ile uyuşmasa da son yıllardaki ortalama reel efektif döviz kuru yani TL’nin reel değeri, 2001’den daha düşük seviyede.