Koyun Yünü Radyasyonu Emer mi?

Son zamanlarda ‘koyun yünü radyasyonu emer’ veya ‘yün yastık telefon ve Wi-Fi’dan korur’ gibi iddialar yayılmaya başladı. Özellikle radyasyonun sağlığa zarar verip vermediği konusundaki belirsizlik, radyasyondan koruduğu iddia edilen ürünlere ilgiyi artırıyor. Sosyal medyada ve bazı satış sitelerinde, koyun yünü yastıkların telefon ve modem kaynaklı radyasyonu emdiği, böylece kullanıcıyı koruduğu öne sürülüyor. Bu iddialar, tüketicinin doğal malzemelere duyduğu güveni de kullanarak ikna edici bir pazarlama diliyle sunuluyor. Fakat gerçekten koyun yünü böyle bir özelliğe sahip mi? Bunun için öncelikle radyasyonun ne olduğunu ve yayılımının nasıl engellenebileceğini irdelemek gerekli.

Halk arasında “radyasyon” denildiğinde çoğu kişi nükleer kazalar ya da X-ışınlarını düşünse de aslında bu terim çok daha geniştir. Günlük yaşamda güneş ışığı, mikrodalga fırın, radyo dalgaları ve Wi-Fi, cep telefonu gibi birçok radyasyon kaynağına maruz kalırız.  Radyasyon, enerjinin dalga ya da parçacık halinde yayılmasını ifade eder. Radyasyonun iki temel türü bulunur. İyonlaştırıcı radyasyon X-ışınları, gama ışınları, radyoaktif maddelerden yayılan ışımalar gibi yüksek dozda sağlığa zararlı olabilecek yüksek enerjili radyasyon türleridir. İyonlaştırıcı olmayan radyasyon ise radyo dalgaları, Wi-Fi, mikrodalga gibi düşük enerjili radyasyon türüdür. Bunların hepsi aynı zamanda elektromanyetik dalga kategorisine girer ve zararsız kabul edilir. Yani telefon ve modemden gelen dalgalar, tıbbi X-ışınları ya da nükleer radyasyonla aynı kategoride değildir ve çok daha düşük enerjilidirler.

Elektromanyetik dalgaları engellemek için malzemelerin elektrik akımını geçirebilen bir yapıya, yani iletkenliğe sahip olması gerekiyor. Elektrik akımını geçirebildikleri ve gelen dalgaları yansıtabildikleri ya da zayıflatabildikleri için metaller bu konuda etkilidir. Bilimsel çalışmalar, doğal liflerin yan, pamuk ipek ya da yünün elektrik akımını iletmediği için elektromanyetik dalgaları engelleme yeteneklerinin olmadığını belirtiyor. 

Tekstil malzemeleri üzerinde yapılan bir çalışmada tekstillerin ancak üzerine iletken malzeme eklenirse elektromanyetik dalgaları zayıflatabildiği ortaya konmuş. Örneğin gümüş iplik, karbon ya da özel polimer kaplama yapılan kumaşlar elektrik iletebilir hale geldiği için elektromanyetik dalgaları zayıflatabiliyor. Benzer şekilde başka bir çalışmada da sıradan kumaşların “iletken olmadıkları için tek başına koruma sağlayamadığı ancak özel iletken katkılarla güçlendirildiklerinde elektromanyetik dalgaları zayıflatabildikleri aktarılıyor.Yün liflerini daha farklı hale getirmek için yapılmış deneyler de bulunuyor. Örneğin bir çalışmada yün lifleri bakır selenid ile kaplanarak elektriksel iletkenlik kazandırılmış ve bu sayede elektromanyetik dalgalara karşı kalkanlama etkisi sağlanmış.