Kargalar Tuttukları Kini Arkadaşlarına Aktarabiliyor mu?

Sosyal medyada hayvanlarla ilgili pek çok mit yıllardır gerçeklerin önüne geçiyor. “Kelebeklerin sadece bir gün yaşadığı”, “kargaların 150 yıl yaşadığı” ya da “balıkların hafızasının 6 saniye olduğu” gibi iddialar bilimsel olarak doğru değil, ancak o kadar sık tekrarlandılar ki deyimlere bile yerleştiler. Son günlerde dolaşan iddialardan biri de ABD’de yapılan bir araştırmaya dayandırılıyor; buna göre kargaların kin tutabildiği, bunu unutmadığı ve diğer kargalara da aktarabildiği öne sürülüyor. Ancak hayvanlarla ilgili sosyal medyada çok sayıda abartılı ya da bağlamından koparılmış bilgi dolaştığı için bu paylaşıma da temkinli yaklaşmak gerek.

Bu konuda yapılan internet araştırmalarında, 2011’de yayımlanan bir makale öne çıkıyor. Washington Üniversitesi’nden Heather N. Cornell, John M. Marzluff ve Shannon Pecoraro imzalı bu çalışma, “Social learning spreads knowledge about dangerous humans among American crows (Sosyal öğrenme, Amerikan kargaları arasında tehlikeli insanlar hakkındaki bilgilerin yayılmasını sağlar)” başlığını taşıyor.

Bu araştırmada yazarlar, Amerikan kargalarının insan yüzlerini tanıyıp bu bilgiyi birbirlerine nasıl aktardığını incelemiş. Deneyde araştırmacılar, özel maskeler takarak bazı kargaları yakalamış ve daha sonra aynı maskelerle kampüste dolaşmış. Kargalar bu yüzleri “tehlike” ile ilişkilendirmişler ve yüksek sesle bağırarak tepki vermişler. Makalede ilginç olan nokta ise, yalnızca yakalanan kuşların değil, olayı izleyen diğer kargaların da bu maskeleri tehlikeli olarak öğrenmesi. Üstelik bu bilgi zamanla yeni doğan kargalara da aktarılmış. Sonuç olarak çalışma, kargaların sadece kendi deneyimlerinden değil, başkalarının deneyimlerini gözlemleyerek de tehlikeli insanları tanıyabildiğini ve bu bilgiyi nesiller boyunca paylaşabildiğini gösteriyor. Ayrıca araştırmaya göre, ilk yıllarda maske takan kişiye yalnızca yakalanan kargalar tepki gösterirken (yaklaşık %26), üç yıl içinde bu oran %66’ya çıkmış. Bu tepkisel unutmazlık, kargaların yaşam süresinden uzun sürmüş ve 2023’e kadar devam etmiş. Makalenin yazarlarından John Marzluff’un bu konu hakkında bir TED konuşması da bulunuyor.

Kargalarla ilgili bu araştırmanın bulgusu, birçok popüler bilim mecrasında “kin tutmak” gibi başlıklarla insanlaştırılarak sunuldu. Oysa “kin” kavramı insana özgü; öfke, intikam güdüsü ve duygusal hafızanın birleşimiyle açıklanıyor. Hayvan davranışlarında ise daha teknik olarak “uzun süreli sosyal hafıza” ya da “misilleme davranışı” terimleri kullanılıyor. Bazı türler, kendilerine zarar vereni uzun süre hatırlayıp ona farklı tepkiler gösterebiliyor. Ancak bu, duygusal bir intikamdan çok öğrenilmiş sosyal hafızaya işaret ediyor. Söz konusu makale de kargaların zarar veren kişiye karşı öznellik taşıyan bir duygu paylaştığını değil, tehlikeli yüzleri sosyal öğrenmeyle tanıyıp bu bilgiyi diğerlerine aktardığını gösteriyor. Yani kargalar “intikam” değil, sadece “bu kişi tehlikeli” bilgisini yayıyor.