Hatice Sultan'ın Fransız Mimar Melling ile Latin Harflerini Kullanarak Türkçe Mektuplaştığı İddiası Doğru mu?

Sosyal medya platformları, kullanıcıların farklı konularda içerik üreterek geniş kitlelere ulaşabildiği etkili mecralar haline geldi. Bazı hesaplar gönderilerini bilgi aktarmak, araştırma sonuçlarını duyurmak ya da bilimsel verileri paylaşmak amacıyla kullanıyor. Kullanıcılar arasında en çok ilgi gören içerik türlerinden biri ise tarihe dair kısa ve çarpıcı bilgilerin sunulduğu paylaşımlar. Ancak bu paylaşımlar, birçok kullanıcıda bilgiyi sorgulamadan paylaşma eğilimini artırdığı için yanlış bilgilerin yayılmasına da zemin hazırlıyor. İlgili gönderide yer alan iddia ise bunun tersine bir örnek oluşturuyor. Kullanıcı, Osmanlı tarihine dair ilginç bir bilgiyi kısa ve öz bir şekilde paylaşmış.

Instagram kullanıcısının iddiasına göre, III. Selim’in kız kardeşi olan Hatice Sultan, Fransız mimar Antoine-Ignace Melling ile Latin harflerini kullanarak Türkçe mektuplaşmış. İddiayı ilginç kılan detay ise bahsi geçen Latin harfleriyle Türkçe mektuplaşmanın, Latin harflerinin kabulünde yaklaşık 130 yıl önce yapılmış olması. İddiayı değerlendirmeden evvel Hatice Sultan ve Antoine-Ignace Melling’e dair bilgileri kontrol etmekte var.

III. Mustafa’nın kızı ve III. Selim’in kız kardeşi olan Hatice Sultan, 13 Haziran 1768’de İstanbul’da dünyaya gelmiş. Şeriyye sicillerinde kaydı geçen bu tarih, onun Osmanlı hanedanındaki konumunu belirginleştiriyor. Hatice Sultan, özellikle sanat ve mimariye ilgisiyle tanınmış. Defterdarburnu’ndaki sahilsarayının inşasını ve iç tefrişini Fransız mimar Antoine-Ignace Melling’e yaptırarak dönemin Batılılaşma zevkini yansıtan önemli bir örnek ortaya koymuş. Kaynaklarda, III. Selim’in Batı müziğiyle ilk kez kız kardeşinin sarayında tanıştığı aktarılır. Hatice Sultan ayrıca Eyüp’te kurduğu vakıf aracılığıyla tasavvuf eserlerinden oluşan 55 ciltlik bir kitap koleksiyonunu bağışlamış. Tülay Artan’ın 18. yüzyıl Osmanlı prenseslerinin koleksiyonculuk faaliyetlerini incelediği makalesindeki tespitine göre Hatice Sultan, yalnızca mimari projeleriyle değil, Batılı dekoratif eşyalar ve lüks tüketim ürünlerine olan ilgisiyle de dönemin kültürel dönüşümünü yansıtan simge isimlerden biri olmuş.

Antoine-Ignace Melling (1763–1831) ise Hatice Sultan’ın yakın çevresinde yer alan Fransız bir mimar ve ressamdı. 1780’lerin sonlarında İstanbul’a gelerek Osmanlı saray çevresine girerek Hatice Sultan’ın himayesinde öne çıkmış. Defterdarburnu’ndaki sahilsarayın tasarımı ve dekorasyonu Melling’in en bilinen eserlerindendir. Burada Avrupa üslubunu Osmanlı zevkiyle harmanlayan projeler hazırlamış. Aynı zamanda ayrıntılı İstanbul panoramaları ve gravürleriyle şehri belgelemiş. Hatice Sultan ile olan iş ilişkisi ise zamanla dostane bir yakınlığa dönüşmüş. Bu süreçte ikisi arasında dönemin kültürel etkileşimini gözler önüne seren dikkat çekici bir mektuplaşma gerçekleşmiş. Melling ile Hatice Sultan arasında yaklaşık otuz varaktan oluşan bu mektuplaşma, Osmanlı hanedanı içinde eşi görülmemiş bir yazılı iletişim örneği olarak dikkat çekiyor.

Hatice Sultan ile Melling arasındaki bu yazışmalar, daha sonra Tarih Vakfı tarafından “Hatice Sultan ile Melling Kalfa” adıyla kitaplaştırıldı. Kitabın tanıtımında da açıkça belirtildiği üzere:

“Mektupların dili Türkçedir, fakat alışılmış Osmanlı yazı sistemi olan Arap harfleriyle değil, Latin harfleriyle kaleme alınmıştır.” 

Melling Türkçe öğrenmiş olsa da Arap alfabesini bilmediği için Latin harfleriyle yazmak, ikisi arasındaki iletişimde ortak bir yöntem haline gelmişti. Bu durum, mektupları hem dil tarihi hem de kültürler arası etkileşim açısından son derece özgün bir örnek kılıyor.