Türkiye’nin Silah İthalatı %59 Azaldı

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü SIPRI 15 Mart 2021 tarihinde küresel silah ticaretine dair yeni bir rapor yayınladı. Raporda en fazla silah ihracatı ve ithalatı yapan ülkeler ile beraber hangi ülkelerin dönemsel olarak silah ticaretinin ne kadar değiştiği ve bu değişimlerin başlıca nedenleri yer alıyor.

Raporda ülkelerin 5 yıllık dönemler halinde silah ithalatı ve ihracatındaki değişimleri detaylı şekilde ele alınmış. Raporda ABD, Rusya, Fransa, Çin ve Almanya gibi dünyanın önde gelen silah üretici ve ihracatçı ülkeleri dışında Türkiye’ye de “Orta Doğu’da Artan Talep” başlığı altında özel bir paragraf ayrılmış. Raporun çarpıcı bulgularından biri de koronavirüs salgının bazı ülkelerin büyük silah ticareti anlaşmalarına girişmelerinden bir engel yaratmamış olması.

SIPRI silah ticaretindeki değişimlerin verilerini belli bir yöntemle hazırlanan “Trend Indicator Values” (TIV) birimiyle açıklıyor. Askeri kapasitenin gösterilmesini amaçlayan bu birim bir finansal değeri yansıtmıyor. Bir başka deyişle, TIV silahlar için ödenen fiili fiyatı ya da silah ticareti için cari dolar değerlerini kapsayan bir birim değil. Askeri kapasite fiyat endeksi (A military capability price index) olarak da yorumlanabileceği hesaplama metotlarında yer almakta. Zaten SIPRI’nın raporlarında odak noktası yıllık TIV değerlerinden daha çok ülke silah ticaret verilerinin yıllık değişimleri, küresel ölçekteki payları ve bu değişimlerin başlıca sebepleri.

Dünyadaki silah ticareti 5’er yıllık yapılan karşılaştırmalara göre 2001-2005 döneminden sonra ilk defa artış göstermese de küresel ticaretin Soğuk Savaş’ın ardından en yüksek seviyelerde olduğunu söylemek mümkün. Dünyanın en büyük silah ihracatçısı ise 2011-2015 döneminde küresel payın %32’sine sahip iken 2016-20 döneminde ise bu pay artışını %5 arttırarak %37’ye çıkaran Amerika Birleşik Devletleri. Son dönemde 96 farklı ülkeye silah ihraç eden ABD’nin bu dönemdeki ihracatının %47’sini Orta Doğu, %24’ünü ise sadece Suudi Arabistan oluşturdu.

Son dönemde silah ihracatı arttıran diğer başlıca tedarikçi ülkeler de Fransa ve Almanya. Fransa son 5 yılda bir önceki döneme göre silah ihracatını %44 arttırarak küresel ölçüde %8,2’lik bir paya sahip oldu. Fransa’dan en çok silah ithal ülkeler; Mısır, Hindistan ve Katar. Bu üç ülke 5 yılda Fransa’nın toplam silah ihracatının %59’unu oluşturdu. Almanya ise bir önceki döneme göre silah ihracatını %21 arttırdı ve küresel ölçekte %5,5’lik bir paya sahip oldu. Almanya’dan en fazla silah ithal eden ülkeler de Güney Kore, Cezayir ve Mısır.

En fazla silah ihraç eden ülkeler listesinde ilk 5’te silah ihracatı azalan Rusya ve Çin bulunuyor. Verilere göre Rusya’nın silah ihracatı son 5 yılda 2011-15 dönemine göre %22 azaldı. Bunun yanında küresel ihracattaki payı da %25,7’den %20 seviyesine geldi. Çin, Cezayir ve Mısır’a silah ihracatını artıran Rusya’nın 2011-15 döneminde %90’lık ihracat payına sahip Hindistan’ın payı ise %53’e düştü. Bunun dışında dünyanın en büyük 5. silah ihracatçısı olan Çin’in toplam ihracatı da bir önceki döneme göre %7,8 azaldı ve küresel payı da %5,6’dan %5,2’ye geriledi.

Orta Doğu ülkelerinin silah ithalatının bir önceki döneme göre %25 arttırdığı belirtilen rapora göre 2016-20 döneminde en fazla silah ithal eden ülke %37 azalış gösterse de Suudi Arabistan. Hindistan, Mısır ve Avustralya da son 5 yılda en çok silah ithalatı yapan diğer ülkeler. Mısır’ın silah ithalatını %136 arttırdığı belirtilen raporda, Doğu Akdeniz’de hidrokarbon kaynakları konusunda Türkiye ile Mısır arasında anlaşmazlıklar yaşandığını ve Mısır’ın bu yüzden deniz kuvvetlerine yatırım yaptığı bilgisine de yer verilmiş.

Türkiye’nin silah ticaretine gelecek olursak, SIPRI’nın açıkladığı verilere göre Türkiye’nin 2016-20 dönemindeki silah ithalatı 2011-15 dönemine göre %59 azaldı ve Türkiye en çok ithalat yapan 6. ülke konumundan, 20. ülke konumuna geldi. SIPRI bu azalışın en önemli sebeplerinden biri olarak Türkiye’nin Rusya’dan S-400 ithal etmesinin ardından ABD’nin 2019 yılında Türkiye’ye F-35 savaş uçağı teslimatlarını durdurma kararı almasını gösterdi. Ayrıca SIPRI, Türkiye’nin ithalata olan bağımlılığını azaltmak için yerli silah üretimini arttırdığını da raporunda açıkladı.

Bunların dışında Türkiye’nin silah ithalatı için bilinmesi gereken önemli konulardan biri de 2014 yılında Türkiye’nin en çok silah ithalatı yapan 3. ülke, 2012 yılında ise 2. ülke konumunda olması. Türkiye’nin son 5 yılda en çok silah ithalatı yaptığı ülkeler ABD, İtalya, İspanya ve Rusya iken en çok ithal ettiği askeri ürünler ise savaş uçakları ve füzeler. İthalat dışında Türkiye’nin son 5 yılda yaptığı toplam silah ihracatı 1 milyar 48 milyon TIV seviyesinde. Türkiye’nin son 5 yılda en çok silah ihraç ettiği ülkeler de Umman, Türkmenistan, Malezya, Pakistan ve Katar.