Türkiye’nin Aldığı ve Verdiği Kalkınma Yardımları

OECD hafta içinde “Finansal Kaynakların, Gelişmekte Olan Ülkelerde Coğrafi Dağılımı 2017” başlıklı raporunu yayınladı. Bu yıllık rapor 2011-2015 yılları arasında 150 gelişmekte olan ülkeye aktarılan finansal yardımları miktar ve türlerine göre inceleme olanağı sağlayan kapsamlı bir çalışma. Rapor yardım yapan ülkeleri Kalkınma Yardımları Komitesi (DAC) üyesi olan ve olmayan ülkeler olarak iki gruba ayırıyor. Ülkelerin yanı sıra uluslararası kuruluşlar aracılığı ile sağlanan yardımlar da raporda dikkate alınıyor.

Resmi Kalkınma Yardımları Nedir?

Finansal yardımlar ise Resmi Kalkınma Yardımı-RKY (Official Development Assistance-ODA) ve diğer yardımlar olarak gruplandırılıyor. Raporun tanımlar bölümünde RKY’ler, devletler veya yerel hükümetlerce gelişmekte olan ülkelere aktarılan finansal akışlar olarak tanımlanıyor. Bir finansal akışın RKY olarak tanımlanabilmesi için aktarıldığı gelişmekte olan ülkenin kalkınmasına ve refah düzeyinin artmasına katkıda bulunması koşulu aranıyor. Öncelikli hedefi gelişmek olan ülkenin kalkınmasına katkı yapmak olmayan finansal akışlar ise “diğer” kategorisi altında toplanmış. Bu kategoride yer alan faaliyetler arasında resmi ihracat kredileri, portföy yatırımları ve imtiyazsız borç yapılandırmaları yer alıyor. RKY’lardan faydalanabilmek için ülkelerin gelişmekte olan ülkeler arasında yer alması şartı aranıyor. Gelişmekte olan ülkeler ise kendi aralarında az gelişmiş ülkeler, düşük gelir grubundaki ülkeler, orta gelir seviyesi altındaki ülkeler ve orta gelir seviyesinin üstündeki ülkeler olmak üzere dört gruba ayrılıyor.

Türkiye kişi başına düşen gayrisafi milli geliri 4.126 $ ile 12.745 $ arasında olan orta gelir seviyesinin üstündeki ülkeler kategorisinde yer aldığı için RKY’lardan faydalanabiliyor. Ancak Türkiye aynı zamanda gelişmekte olan ülkelere RKY sağlayan bir ülke konumunda. OECD bünyesinde faaliyet gösteren Kalkınma Yardımları Komitesi (DAC), kurulduğu 1961’den bu yana misyonunu sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması ve dünyada yardıma ihtiyaç duyan tek bir ülke kalmayana dek komiteye üye olan OECD ülkelerinin, kamu politikalarını ve yaklaşımlarını karşılaştırmak, geliştirmek, koordine etmek olarak tanımlıyor. OECD’nin kurucu üyelerinden olan ve dünyanın en büyük 20 ekonomisi arasında bulunan Türkiye ise 30 üyesi bulunan DAC’a üye değil, ancak gözlemci statüsünde toplantıları takip ediyor.

Suriye’ye Yapılan Yardımlar Toplam Yardımların %70’ini Oluşturuyor

2013’te yaptığı toplam 1,6 milyar dolarlık insani yardım tutarı ile GSMH’sine oranla en büyük yardımı yapan ve bu alanda dünyanın en cömert ülkesi olan Türkiye, 2009’dan bu yana hangi kıtalara en çok RKY sağladı?

Türkiye’nin 2011 yılında sağladığı toplam RKY 1,2 milyar dolar civarındayken, bu tarihten itibaren yardımlar hızla artarak 2015 yılında 3,8 milyar doları aştı. Bu artıştaki en büyük pay Suriye’ye sağlanan RKY’lerden kaynaklandı. Suriye’nin Türkiye tarafından sağlanan toplam Resmi Kalkınma Yardımlarından aldığı pay %42 oldu ve bu oran düzenli şekilde artarak 2015 yılında %70’e kadar yükseldi. Türkiye’nin bu dönemde Avrupa kıtasında en çok yardım sağladığı ülke yıllık ortalama 25 milyon dolar ile Bosna Hersek olmuş. Afrika kıtasında ise politik konjonktüre göre dalgalanan bir manzara var. Türkiye 2012-2013 yıllarında Mısır’a 500 milyon doların üzerinde RKY sağlamış. Hemen öncesindeki ve sonrasındaki 2011 ve 2014 yıllarında Mısır’a sağlanan yardım tutarı tek haneli rakamlar sert bir düşüş yapmış. Afrika kıtasına yapılan yardımların istikrarlı bir şekilde arttığı tek ülke ise Somali olmuş. 2010 senesinden bu yana yoğun gıda kıtlığıyla mücadele eden ülkeye 2011 yılında yapılan yardım tutarı 93 milyon dolarken 2015’de 314 milyon dolara çıkmış.

En Çok Kalkınma Yardımı Aldığımız Ülke Almanya

Peki uluslararası finansal yardım temini konusunda cömertleşen Türkiye’nin gelişmekte olan bir ülke olarak aldığı yardımlar ne seviyede? 2011-2105 yılları arasında RKY’ler konusunda Türkiye’ye en çok destek sağlayan ülke yıllık yaklaşık 4,3 milyar dolar katkı sağlayan Almanya oldu. Uluslararası kuruluşlar kategorisinde AB kurumları, Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD) Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA), Uluslararası Finans Kurumu (IFC), Uluslararası Para Fonu (IMF), Bölgesel Kalınma Bankaları, BM kurumları ve diğer fonlar yer alıyor. Türkiye çalışmanın dikkate aldığı 2011-2015 yılları arasında IMF ve IDA’dan resmi kalkınma yardımı almadı. Bu dönemde en çok destek alınan uluslararası kuruluşlar ise AB kurumları ve çeşitli bölgesel kalkınma bankaları oldu. AB kurumlarından alınan yardım miktarı yıllık yaklaşık 2 milyar dolar olurken, kalkınma bankaları için bu tutar 1,4 milyar dolara yakındı.

Kaynak