Türkiye Genelinde Yağışlar Azalıyor ve Kuraklık Artıyor

Haziran 1992 tarihinde Rio de Jenairo' da düzenlenen BM Çevre ve Kalkınma Konferansı'nda alınan kararlar çerçevesinde kurulan Hükümetlerarası Müzakere Komitesi tarafından "Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi" hazırlanmış ve 17 Haziran 1994 tarihinde kabul edilmişti. Bu tarihten itibaren BM kararıyla 1994'te 17 Haziran, Dünya Çölleşme ve Kuraklıkla Mücadele Günü ilan edildi. Türkiye ise bu sözleşmeye 1998 yılında resmen taraf oldu. Çölleşme ve Kuraklık Günü’nün amacı bu sorunlar ile etkin bir şekilde mücadele etmek için halkı ve yetkilileri bilinçlendirmek.

BM’ye göre, küresel olarak arazilerin %23'ü artık üretken değil ve %75'i çoğunlukla tarım için doğal durumundan dönüştürülmüş halde. Arazi kullanımındaki bu dönüşüm, insanlık tarihindeki herhangi bir zamandan çok daha hızlı gerçekleşiyor ve son 50 yılda oldukça ivme kazandı. Bilim adamları, bir durumdan diğerine evrimin çok hızlı olduğunu, sürecin ve değişimin sonuçlarının ise çok kısa sürelerde gözlemlenebildiğini söylüyor. Kuraklıklar her iklim bölgesini etkilerken, kurak alanlar kuraklık ve çölleşme etkilerine karşı özellikle hassas durumda. Aynı zamanda kuraklık, diğer doğal afetlerden daha fazla ölüme ve daha fazla insanın yerinden edilmesine neden olan bir tehlike. Arazi kullanımı ve küresel ısınmaya neden olan süreçler şu anki hızıyla devam ederse 2025 yılına kadar yaklaşık 1,8 milyar insanın mutlak su kıtlığı yaşayacağı ve dünyanın 2/3'ü su sıkıntısı çeken koşullarla yüzleşeceği tahmin ediliyor.

Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün mayıs ayında yayınladığı “2020-2021 Su Yılı 8 Aylık Alansal Kümülatif Yağış Raporu” bölgelerdeki yağış miktarlarındaki oransal değişimleri hem su/tarım yılı normallerine hem de 2020 su/tarım yılına göre kıyaslıyor. Türkiye’nin yağış normalleri 1981-2010 arasındaki yağışları baz alırken, bir önceki senenin yağışı ile karşılaştırma yapılırken ise bir önceki su/tarım yılının kapsadığı 8 aylık kümülatif yağışlar göz önüne alınıyor. Türkiye genelinde 1 Ekim 2020-31 Mayıs 2021 arası 8 aylık dönemi kapsayan su/tarım yılı yağışlarına bakıldığında, normale göre %27, 2020 dönemine göre ise %25’lik bir azalış söz konusu. Marmara bölgesi haricinde diğer bütün bölgelerde iki parametrede de azalış söz konusu olurken, geçen yıl yağışlarına göre en fazla azalma ise %49 ile Güneydoğu Anadolu bölgesinde oldu. MGM’nin raporunda Denizli, Erzurum’un kuzeyi, Diyarbakır, Şanlıurfa ve Mardin çevrelerinde ise azalma oranının yer yer %40’ın üzerine çıktığı belirtiliyor. Bölgelere göre yağışlardaki değişim miktarları ve değişim oranları aşağıdaki tabloda görülebilir:

Türkiye genelinde 2020-2021 su/tarım yılı yağışları, hem normalin hem de bir önceki su/tarım yılının altında kaldı.

MGM tarafından yayınlanan kuraklık analizleri de aylık ve yıllık olmak üzere meteorolojik kuraklık durumlarına dair bilgiler eriyor. Meteorolojik kuraklık, genellikle en az 30 yıllık olmak üzere belirli bir zaman periyoduna ait normallerden meydana gelen sapma olarak tanımlanıyor. Kuraklık periyotları, belirlenen eşik değerlerinin altında olan günlerin sayısı ile ölçülüyor. MGM tarafından hazırlanan “Standart Yağış İndeksi (SPI - Standardized Precipitation Index) Metoduna Göre 2021 Mayıs Ayı Meteorolojik Kuraklık Durumu” raporunda belirli periyotlardaki kuraklık durumu incelenmiş. Standart Yağış İndeksi (SPI) esas olarak belirlenen zaman dilimi içinde yağışın ortalamadan olan farkının, standart sapmaya bölünmesi ile elde ediliyor. SPI metoduna göre hazırlanan, Haziran 2020-Mayıs 2021 arası dönemi kapsayan kuraklık haritası aşağıda görülebilir:

Haziran 2020-Mayıs 2021 arası dönemde Türkiye’nin büyük kısmında orta-olağanüstü kuraklık arası seviyeler göze çarparken, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde olağanüstü kuraklık yaşandığı dikkat çekiyor. “Olağanüstü Kurak” olarak sınıflandırılan diğer bölgelerden bazıları ise İç Anadolu ve Ege’nin güney kısımları. Aynı metod ile hazırlanan 3 aylık değerlendirme ise 2021’in ilkbahar dönemindeki kuraklık durumunu gösteriyor.

Mart-Mayıs 2021 arasını kapsayan üç aylık dönemde Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde ve Ege Bölgesi'nde Aydın, Muğla, Denizli, Uşak, Afyonkarahisar ve çevrelerinde değişen şiddetlerde kuraklık görüldü. İç Anadolu’da Niğde çevresinde "olağanüstü kuraklık" gözlendi.