Türkiye’de Ölüm Nedenleri

Yaşamsal faaliyetlerin sona ermesi olarak tanımlanan ölüm, yalnızca bireyi ilgilendiren biyolojik bir son değil, aynı zamanda toplumsal yapıyı etkileyen bir olgu. Bu sebeple ölüm nedenlerinin kayıt altına alınması ve istatistiksel olarak analiz edilmesi, halk sağlığı politikalarının oluşturulmasından sosyal bilim araştırmalarına kadar pek çok alanda kritik öneme sahip. Dünya genelinde ölüm nedenleri, ulusal istatistik kurumları veya sağlık otoriteleri tarafından toplanan verilerle takip ediliyor. Bu veriler, hastalıkların yaygınlığını, toplumsal riskleri ve sağlık sistemlerinin başarısını değerlendirmede temel kaynak olarak kullanılıyor.

Türkiye’de ise ölüm nedeni istatistikleri, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından her yıl yayımlanıyor. TÜİK, bu verileri Sağlık Bakanlığı’na bağlı ölüm bildirim sistemi üzerinden, hastane kayıtları, adli tıp raporları ve aile hekimliği verileri gibi resmi kaynaklardan derliyor. Uluslararası Sınıflandırma Sistemi olan ICD (International Classification of Diseases) kodlarına göre sınıflandırılan bu veriler, hem ülke içindeki sağlık risklerini tespit etmek hem de uluslararası karşılaştırmalar yapmak açısından önem taşıyor.

2024 yılında Türkiye'de yaşanan ölüm sayısı 489.361 oldu. TÜİK’in açıkladığı 2024 Ölüm ve Ölüm Nedeni İstatistikleri’nde öne çıkan bazı verileri değerlendirdik.

Kaba ölüm hızı bir yıl içinde 1000 kişi başına gerçekleşen ölüm sayısını gösterir. Nüfus artarken ölüm sayılarının sabit kalması kaba ölüm hızını düşürür. Fakat nüfusun yaşlanması gibi değişimler veya salgın hastalıklar, afetler, savaşlar gibi durumlar, nüfus artışına rağmen kaba ölüm hızında artışa neden olabilir. Türkiye’de 2020 ve 2021 yıllarında görülen artış bu duruma bir örnek. 2020 yılında yaşanan COVID-19 pandemisi, nüfus artış trendine rağmen kaba ölüm hızını belirgin bir şekilde artırmıştı. 2024 yılı itibarıyla kaba ölüm hızı binde 5,7 oranına gerileyerek pandemi öncesi seviyelere yaklaştı.

Türkiye’de ölüm nedenlerinin başında dolaşım sistemi hastalıkları geliyor. Yani Türkiye’de ölümlerin %36’sı dolaşım sorunlarından yaşamını yitiriyor. Tümöre bağlı ölümler %16,3 ile ikinci sırada yer alırken kanser, Türkiye’de önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam ediyor. Üçüncü sırada ise %15 oranla KOAH zatürre gibi solunum sistemi hastalıkları yer alıyor. Dışsal yaralanma nedenleri ve zehirlenme sebebiyle yaşanan ölümler ise %3,6 ile 6. sırada yer alıyor. İntihar, kaza, cinayet gibi ölüm nedenleri bu kategori içinde bulunuyor. Ölümlerin %6,3’ünün nedeni bilinmiyor. COVID-19 kaynaklı ölüm sayısı ise 200. 

Türkiye’de 2024 yılında yaşanan ölümler yaş grubu ve cinsiyet bazında bakıldığında, 75 yaş ve üzeri grubunda kadın ölümlerinin erkeklerden daha fazla olduğu görülüyor. Diğer tüm yaş gruplarında erkeklerin ölüm sayısı kadınlardan daha fazla. 15-34 yaş grubunda erkek ölümleri kadınların yaklaşık 3 katı. 

Bebek ölüm hızı, bin canlı doğum başına düşen bebek ölüm sayısını ifade ediyor. 2023’te 10.1 olan bu oran, 2024 yılında 9,0 oldu. 2024 yılında yaşanan bebek ölüm sayısı ise 8.475. Türkiye’de bebek ölüm hızı oranı en yüksek olan il Gaziantep olurken sırasıyla Şanlıurfa, Muş Bitlis ve Kilis onu takip ediyor. Bebek ölüm hızı en düşük olan il Artvin olurken ardından sırasıyla, Rize Giresun Sinop ve Yalova geliyor. 

Bebek ölüm hızı, bir toplumun sağlık düzeyini ve sağlık hizmetlerine erişim koşullarını gösteren en hassas göstergelerden biri. Son beş yıla bakıldığında her sene iller arasında önemli farklılıklar bulunduğu görülüyor. Bebek ölüm hızının düşürülmesi için özellikle yüksek oranların görüldüğü bölgelerde anne-bebek sağlığına yönelik hizmetlerin yaygınlaştırılması, doğum öncesi ve sonrası bakımın iyileştirilmesi ve sağlık personeline erişimin artırılması büyük önem taşıyor.